video
Thư viện
Tài trợ
Ngày Appomattox: điều mọi người dân Mỹ nên nhớ
20 Apr, 2013
Tướng Robert E. Lee rời McLean House sau khi đầu hàng Tướng Ulysses S. Grant tại Appomattox, Virginia, ngày 9 tháng 4 năm 1965. Nguồn: Thư viện Quốc hội (Mỹ), Phòng In ấn và Nhiếp ảnh.
By Maury Klein / Sơn Phạm dịch
Hôm nay đánh dấu kỉ niệm 148 năm bước ngoặt lớn trong lịch sử nước Mỹ mà không được tất cả mọi người nhớ đến hay cùng kỉ niệm một cách như nhau.
Ngày 9 tháng 4, 1865, đại tướng Liên minh miền Nam Hoa Kỳ - Robert E. Lee chỉ huy Binh đoàn Bắc Virginia đã đầu hàng Trung tướng Ulysses S. Grant ở Appomattox Court House, Virginia. Cuộc chiến tranh đẫm máu và tàn phá nhất trong lịch sử nước Mỹ, lấy đi mạng sống 620.000 quân, đã kết thúc sau 4 năm ròng rã.
Hầu hết người Mỹ hiểu rằng cuộc Nội chiến đã đạt được hai mục tiêu lớn: đó là duy trì sự thống nhất đất nước và giải phóng nô lệ.
Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng này có một kết quả khác mà thường không được chú ý. Sự ly khai của các bang miền Nam khỏi Liên minh (the Union) trong hai năm 1860-1861, với sự rút lui của những người miền Nam khỏi Quốc hội, đã trao quyền kiểm soát cơ quan này cho Đảng Cộng hòa, mới được thành lập cách đó chưa được 10 năm. Trong những năm Nội chiến, sự thống trị của Đảng Cộng hòa đã cho phép Quốc hội dễ dàng ban hành những luật mà định hình nền kinh tế và xã hội Mỹ trong nhiều thập kỉ.
Đặc biệt phải kể đến 4 đạo luật có tác động sâu rộng. Luật Ngân hàng quốc gia, được ban hành vào tháng Hai năm 1863 và được sửa đổi vào tháng Sáu năm 1864, đã đặt nền móng cho tài chính hiện đại với việc thiết lập hệ thống ngân hàng quốc gia.
Đồng tiền quốc gia
Bằng việc yêu cầu các ngân hàng quốc gia đầu tư 1/3 vốn của họ vào các chứng khoán Mỹ và cho phép các ngân hàng này phát hành lượng tiền giấy lên tới 90% lượng trái phiếu họ nắm giữ, biện pháp này đã tạo cơ sở để đồng tiền quốc gia thay thế tiền giấy ngân hàng tiểu bang. Tháng 3 năm 1865, Quốc hội áp dụng 10% thuế (năm 1864 là 2%) lên các tiền giấy ngân hàng tiểu bang để nhanh chóng rút chúng ra khỏi lưu thông. Dù không hoàn toàn hoàn hảo, hệ thống mới này thống trị tài chính quốc gia cho tới khi Hệ thống Dự trữ Liên bang ra đời năm 1914.
Luật Homestead*, được ký tháng Năm, 1862 cho phép bất kì công dân nào, kể cả phụ nữ và nô lệ được giải phóng, nộp đơn xin 160 mẫu đất liên bang đã được khảo sát - miễn là họ trên 21 tuổi hoặc là chủ gia đình và chưa bao giờ cầm vũ khí chống lại chính quyền. Mặc dù phần lớn đất đai rơi vào tay những kẻ đầu cơ, đạo luật này đã mở ra sự định cư ở miền Tây cho nhiều người mà có thể đã không bao giờ có được một mảnh đất.
Các luật Đường sắt Thái Bình Dương năm 1862 và 1864 đã tạo điều kiện cho việc xây dựng đường sắt đầu tiên từ sông Missouri tới bờ Tây, do đó nối liền California và Oregon với phần còn lại của đất nước. Nó cũng đẩy nhanh sự định cư và phát triển của các vùng đất ở giữa, từ lâu đã bị những người miền Đông từ chối, coi là Đại Sa mạc Mỹ, và tạo nên sự bùng nổ phong trào xây dựng đường sắt.
Luật Morrill tháng Bảy, 1862 cải tổ toàn bộ giáo dục và nghiên cứu khoa học. Theo quy định của đạo luật này, các tiểu bang trung thành được cấp 30.000 mẫu đất công cho mỗi Thượng nghị sĩ và đại diện mà tiểu bang đó có trong Quốc hội. Tiền thu được từ việc bán đất được sử dụng để cấp cho ít nhất một trường cao đẳng nông nghiệp trong tiểu bang. Cuối cùng, 69 trường cao đẳng được cấp đất đã được thành lập, và các trường này trở thành cột trụ cho nghiên cứu nông nghiệp và các nghiên cứu khoa học khác, cũng như là nòng cốt (mainstay) của giáo dục đại học ở Mỹ.
Trước khi ly khai, các đạo luật này bị sa lầy (got bogged down) trong sự chia rẽ chính trị sau khi được thảo luận nhiều năm ròng. Hai trong số này, luật Homestead và Morrill, được Quốc hội thông qua sau đó bị Tổng thống James Buchanan phủ quyết. Tất cả các đạo luật này đã chứng tỏ là quan trọng thiết yếu đối với tăng trưởng kinh tế sau Nội chiến.
Vì vậy, dù bạn ở phe nào cuộc chiến, vẫn đáng để nâng cốc chúc mừng trong ngày Appomattox này.
(Maury Klein là giáo sư danh dự môn lịch sử tại Đại học Rhode Island và là tác giả 16 cuốn sách về lịch sử nước Mỹ.)
Bloomberg
* đất cấp cho người di cư.
Tags: economics
Vì tình yêu đối với ngựa mà trong cuộc nội chiến nước Mỹ (1861-1865), Ulysses S. Grant ra lệnh trói một người đàn ông vào gốc cây trong sáu tiếng bởi ông này đánh một con ngựa. Khi làm tổng thống Mỹ, ông nuôi nhiều ngựa hơn bất kỳ vị tổng thống nào khác.