Vì sao nên dạy xác suất thống kê từ lớp 2 ở Việt Nam?
shared from fb Cường Nguyễn Việt,
-----
Tại một buổi học về xác suất ở Đại học:
Cô giáo: Hôm nay chúng ta tiếp tục bài xác suất. Cô sẽ lấy một ví dụ trong thực tế để các em thấy tính ứng dụng của môn học. Giả sử là một phường tại TP Hà Nội được cấp tiền để xây dựng một dự án trường học và một dự án bệnh viện trong năm nay. Có 3 công ty, A, B và C, nộp thầu, và xác suất để các công ty trúng dự án là bằng nhau. Hay tính xác suất để công ty A trúng thầu và xây dựng cả hai dự án nói trên.
An: Thưa cô, bố em bảo các phường toàn bán đất xây chung cư thôi, ô nhiễm tắc đường thì mặc kệ dân. Em khẳng định là xác suất để xây cả trường và bệnh viện trong cùng một năm là bằng 0. Suy ra đáp án cũng bằng 0.
Hoàng: Thưa cô, em thấy nói giờ nhiều công ty sân sau đấy, trúng thầu nhưng lại chuyển cho công ty khác thi công, nên em nghĩ xác suất cũng bằng 0.
Bình: Em chẳng tin là đấu thầu bình đẳng, nên chẳng có chuyện xác suất các công ty trúng thầu bằng nhau. Em nghĩ bài này không giải được vì thiếu dữ kiện. Ít nhất cô phải cho chúng em biết công ty A là nhà nước hay tư nhân.
Lan: Mẹ em nói đấu thầu là hình thức thôi, toàn quân xanh, quân đỏ. Biết trước trúng hay trượt rồi thì đâu còn là ngẫu nhiên hay xác suất nữa. Đáp án chỉ bằng 0 hoặc 1 thôi.
Cô giáo: Thôi cô sẽ đề nghị Bộ Giáo dục dạy môn này từ lớp hai.
Bài trước: Giàu nhờ biển
Tags: kid
Bình: Đã làm xong bài xác suất trúng cử Hội đồng nhân dân mà cô giáo giao chưa? Nhớ là mỗi cử tri có xác suất trúng khác nhau đấy nhé.
An: Chưa vì hôm nay tao mải xem youtube, thấy Khoa Pug nói là Phụ nữ Nhật ở hàng lẩu Kyoto quỳ khóc xin cameraman cho được ăn.
Bình: Tao chưa xem, nhưng công nhận Khoa Pug đầu tư clip ghê nhỉ. Thế Khoa Pug chọn dàn mẫu và cỡ mẫu ra sao để đủ đại diện cho Phụ nữ Nhật vậy?
An: Tao đọc thấy có 1 người.
Bình: Vậy chắc Khoa Pug giả định rằng phương sai của biến ngẫu nhiên bằng 0. Có nghĩa là phụ nữ Nhật nào cũng hành xử như vậy.
An: Nhưng nếu bằng 0 thì có nghĩa nó đâu còn là biến ngẫu nhiên nữa.
Bình: Cứ cho là vậy, nhưng để biết được điều đó trước hết nó phải có được một mẫu đủ lớn để kiểm định, hoặc nó dựa vào nghiên cứu sẵn có. Mày có thấy Khoa Pug trích dẫn hay giả định gì không?
An: Không thấy gì. Chắc nó chọn mẫu thuận tiện rồi.
Bình: Kỳ vọng toán của tổng thể thì thường phân phối theo quy luật chuẩn nên với một quan sát thì ước lượng vẫn không chệch, với điều kiện là mẫu vẫn phải chọn ngẫu nhiên.
An: Chỉ với một quan sát thì không thể ước lượng được phương sai, nhưng nếu nó lấy phương sai từ nghiên cứu cũ áp vào thì có được không?
Bình: Cứ cho là phương sai không đổi đi nhưng chỉ với một quan sát thì phương sai của trung bình bằng luôn phương sai của phân phối gốc nên chẳng có ý nghĩa thực tiễn. Nó vô cùng lớn mà.
An: Vậy Khoa Pug phải viết rõ là “Một phụ nữ được chọn có chủ đích hoặc ngẫu nhiên từ tổng thể các hàng lẩu ở Kyoto quỳ khóc xin cameraman cho được ăn” à?
Bình: Ừ viết như vậy thì mới đúng. Bọn mình học thống kê từ nhỏ mà.
Trước kia tôi phải giải thích cả tiếng đồng hồ họ mới xuôi.
Nay tôi gửi cho xem, chỉ mất 10 phút họ đã công nhận không bàn cãi.
Vào một nơi đầy văn hóa có lịch sử 400 năm của nước người ta, phong tục không rõ, tiếng Nhật mù, tiếng Anh ấm ớ, cử chỉ thì thô lỗ mà chém vênh chém váo như là hay lắm. Tiêu đề thì ngạo mạn và bóp méo sự thật.
Thế mà thản nhiên chia sẻ lên mạng để lấy view, lấy số má.
Có biết rằng nhân viên họ mặc kimono , họ quỳ phục vụ khách hàng ăn uống nhưng trong lòng họ nghĩ họ đang phải chịu đựng một sinh vật không hiểu tiếng người không?
Sáng có nhà báo ở Tuổi trẻ alo hỏi tôi chuyện này tôi không rõ chuyện gì, giờ có anh bạn tag vào tôi mới rõ.
Xem xong tôi chỉ có thể bình một câu : Vô văn hóa lại nghĩ là hay!
Lương y bất đáo gia"
Khoan nói đến kết luận khoa học của vấn đề. Ở đây có một câu hỏi nếu anh chàng này thực hiện công việc "dâm" hàng ngày, năm này, qua năm khác thì anh ta có tiến hành vào ngày mai không?
Câu trả lời là Có thể có và Có thể không. Nghĩa là không chắc chắn. Mức độ thế nào? thì ta có thể trả lời khả năng lớn là anh ta sẽ thực hiện.
Thực ra nhiều phán đoán của chúng ta là xác xuất và nó cưc kỳ quan trọng trong đời sống.
Bọn trẻ nên được dạy về xác suất, thống kê. Xác suất, thống kê trước đây được đưa vào chủ yếu ở lớp 7, lớp 10, một chút ở lớp 4, 5. Ở chương trình mới, nó sẽ xuất hiện từ lớp 2 đến lớp 12, đề cập theo hướng đồng tâm, nâng cao dần. Cụ thể ở cấp tiểu học, thời lượng dạy xác suất, thống kê là 3%, đến THPT là 14%.Và thật ra ở cấp nhỏ như lớp 2, 3 sẽ nhẹ nhàng thôi kiểu thống kê báo nhiêu bạn có thước, tẩy.
Thường chúng ta có ấn tượng xấu với xác suất, thống kê vì chúng ta học nó ở cấp học cao và trưù tượng như không gian mẫu, tập đại số sigma, phép đo....và thấy rất khó tiếp thu.
Mấy hôm nay tham dự hội thảo edutech, người ta đã dạy cho bọn trẻ computational thinking, và phân tích dữ liệu lớn mà nền tảng là xác xuất thống kê. Bọn trẻ được học cả project based learning để giải quyết các bài toán thực ngoài đời.
Lý do là người Việt có tư duy xác suất, thống kê rất kém.
Ngay thói quen thích đánh bạc, chơi lô đề...rồi tin vào những con số may mắn, như biển xe tang để lấy con lô là một phần của biểu hiện này. Rồi còn vô số các thứ mê tín trong xã hội, những thứ huyền thoại cũ và mới cũng không xa rời những thứ này lắm.
Tư duy của người Việt cũng thường rất chủ quan, và hay bất chấp xác suất. Ví dụ như hàng mấy chục triệu dân vẫn chấp nhận đi theo con đường tiến lên CNXH (tất nhiên giờ thì cũng không còn mấy người tin những vẫn còn không ít "bò đỏ" ) mặc dù đó là con đường đi ngược lại một nguyên tắc xác suất, thống kê, đã bị thất bại hoàn toàn trên phương diện thực nghiệm.
Ngay cả việc khăng khăng đánh các đế quốc Pháp, Mỹ trong quá khứ bất chấp sự chênh lệch sức mạnh và không khoan nhượng cũng có thể một phần từ sự không hiểu, không tin vào thống kê vậy.
Học xác suất thống kê một cách tử tế từ bé sẽ tốt cho tư duy con người, giúp hình thành một tư duy khoa học, cách nhìn vào sự vật một cách khách quan, thậm chí nhiều khi trần trụi, bóc bỏ hết những lớp vỏ ngụy trang. Nó cũng giúp có một tư duy mang tính công bằng hơn. Và tất nhiên, cái mà xác suất thống kê giúp ích rất nhiều là khả năng ra quyết định trên cơ sở thông tin tiếp nhận khách quan và các kịch bản có thể xảy ra.
Nguyên do là hệ thống thống kê năm đó đã thống kê sai theo hướng sản lượng gạo cao hơn trên 1 triệu tấn so với thực tế. Vì thế, các công ty xuất khẩu gạo cứ vô tư xuất khẩu đúng theo số thống kê đó. Nhưng thực ra là số ảo và kết quả là năm đó thiếu hơn 1 triệu tấn gạo và... thiếu gạo tùm lum cả nước, rồi lại phải bỏ ngoại tệ ra nhập lại hơn triệu tấn.
Ông Tổng cục trưởng giải thích khá dài dòng, tóm lại là do mắc bệnh thành tích và đại khái nên mỗi hộ nông dân khi báo cáo đều làm trong số hay vống lên chút, HTX, rồi xã cũng làm thế, huyện, rồi lên đến tỉnh ... y chang cách nghĩ, cách làm đó nên kết quả sai số trên trung ương là hơn 1 triệu tấn gạo... ảo.
Mà cấp Tổng cục cũng không có nghiệp vụ gì để kiểm tra, đối chiếu lại hết.
Đấy cũng là lý do nếu các công ty muốn kinh doanh gì mà lập dự án dựa trên các “thống kê mậu dịch” thì... thôi rồi á