Tư duy đặt cược

-----

Lan là một người xinh đẹp, thông minh, sắc sảo, chịu khó. Cô thể hiện là người có trách nhiệm với gia đình, vốn không khá giả của mình, luôn giúp đỡ những đứa em còn nhỏ. Lan còn thích nấu nướng và khá tiết kiệm.

Huệ là một người ngoại hình trung bình, hiền lành, vô tư. Cô thường tránh đề cập đến gia thế của mình. Huệ không thích nấu nướng lắm, thích ăn ở ngoài và tiêu sài cũng thoải mái.

Đứng trước hai người như thế. Bạn chọn người nào làm vợ? Có vẻ chọn Lan là một quyết định lý trí, sáng suốt hơn. Thế nhưng cuối cùng, Chính đã chọn Huệ làm vợ.

Sau khi cưới, hai vợ chồng được bố mẹ vợ tặng cho một căn biệt thự, cho một chiếc Mercerdes, Chính cũng được bố vợ, một quan to đương chức bố trí vào một vị trí bổng lộc tương đối. Cuộc sống hai vợ chồng tương đối sung túc và hòa thuận. Chính gặp Lan sau đó nhiều năm. Lan vẫn sắc sảo, thông minh hơn người nhưng tình duyên lận đận và gánh nặng gia đình vẫn không dứt.

Annie Duke, một quán quân, người chơi poker chuyên nghiệp, đã bàn về những phương
cách giúp chúng ta có thể trở thành những người ra quyết định tốt hơn trong một thế giới đầy bất trắc và đầy thử thách trong cuốn sách Best-seller “Thinking in Bets, Making Smarter Decisions When You Don’t Have All the Facts.”

Với những quyết định phức tạp, quan trọng, chúng ta thường không đủ các dữ kiện và ở đó may mắn có một vai trò quyết định.

Kết quả = Quyết định + May mắn.

Annie Duke đưa ra 4 mẫu sau:

- Quyết định tốt, kết quả tốt

- Quyết định sai lầm, kết quả sai lầm

- Quyết định đúng đắn, kết quả thất bại

- Quyết định sai lầm, kết quả tốt

Chúng ta cần tránh cái gọi là “resulting bias”, xu hướng đánh đồng chất lượng của một quyết định với chất lượng của kết quả. Điều này ngăn cản chúng ta đánh giá chính xác chất lượng các quyết định của mình và vai trò của may mắn đối với kết quả mà chúng ta đạt được.

Annie khuyên chúng ta có một “lối tư duy dựa trên đặt cược” (“thinking in bets”). Cô nói:

“Cuộc sống giống như đánh bài poker. Bạn có thể đưa ra quyết định thông minh nhất, cẩn thận nhất trong việc sa thải một vị CEO mà sau này quyết định khiến bạn sml. Bạn có thể vượt đèn đỏ và băng qua giao lộ một cách an toàn - hoặc tuân thủ các quy tắc và tín hiệu giao thông nhưng kết thúc bằng một vụ tai nạn. Bạn có thể dạy ai đó các quy tắc chơi poker trong vòng năm phút, đặt họ vào bàn với một người chơi vô địch thế giới, và người mới tập có thể đánh bại nhà vô địch. Điều đó không bao giờ có thể xảy ra trong cờ vua ”.

Vì vậy, cần phải ý thức về sự may mắn hay các biến số đầu vào tác động đến quyết định của chúng ta. Nhưng không phải vì thế mà phó mặc quyết định cho sự may rủi. Phương cách suy nghĩ đúng đắn vẫn góp phần đáng kể trong kết quả nhưng tiếc rằng không phải 100% chi phối.

Chính vì chỉ lấy kết quả làm thước đo quyết định đúng đắn dẫn đến hệ lụy nguy hiểm là không ý thức được sự may rủi của thời cuộc. Annie cho rằng:

“Điều làm cho một quyết định đúng đắn không phải là nó có một kết quả tuyệt vời. Một quyết định đúng đắn là kết quả của một quá trình lập luận tốt, và quá trình đó phải bao gồm nỗ lực thể hiện chính xác trạng thái kiến thức của chúng ta. Đến lượt mình, trạng thái kiến thức đó là một biến thể nào đó của câu "Tôi không chắc".”

Annie tán thành trường phái xác xuất trong quyết định. Nghĩa là quyết định của bạn là sự đặt cược của mình vào trạng thái không biết trước của kết quả, vốn không chắc chắn.

Bạn nên nói: Tôi cho rằng quyết định này là đúng với mức độ tin tưởng (confidence) 70%, 80%. Thận trong trong phán đoán nhị phân khi cho rằng các quyết định này hoàn toàn sai (confidence 0%) hay hoàn toàn đúng đắn (confidence 100%). Ở khoảng 0 đến 100% là yếu tố “Cô thương” chi phối.

Khi chúng ta có một thái độ thận trọng và can đảm về sự thiếu chắc chắn trong các quyết định của mình, chúng ta có một không gian mới cho sự phát triển, một thái độ cởi mở hơn với những phán đoán, đánh giá của người khác và trong dài hạn, cải thiện kết quả, thành công của mình.

PS: Chính sau này tâm sự, trước hôm quyết định chia tay Lan đến với Huệ, anh được Cô “phím” cho biết rằng Huệ là một “thiên kim tiểu thư” của một gia tộc lớn. Và chúng ta có thể có rất nhiều quyết định sai lầm trong đời, chỉ cần một vài quyết định sáng suốt là ăn đủ. Được cô thương làm người thường cũng khó. Nhưng Cô thường thương những người có tư duy rộng mở và hoài nghi về những quyết định tưởng đúng đắn của bản thân.