video
Thư viện
Tài trợ
Cuộc cách mạng đang tới trong ngành giao thông
11 Oct, 2023
Từ phụ thuộc vào dầu mỏ sang hoàn toàn dùng điện*: Những thay đổi trong thói quen lái xe và pin cải tiến có thể tác động thế nào lên nhu cầu dầu mỏ.
Bước tiến không ngựa kéo. Photo credit: The Economist.
Vài năm vừa qua không mấy khả quan với những người hy vọng chấm dứt việc lái xe. Ở Mỹ, nơi chiếc xe là một phần quan trọng trong tâm lý cả quốc gia, một thập kỷ trước người ta đột nhiên bắt đầu lái xe ít hơn, điều này chưa từng xảy ra kể từ cú sốc dầu lửa vào những năm 1970. Các học giả bắt đầu hào hứng bàn luận về "cao điểm lái xe" [chơi chữ từ khái niệm peak oil – cao điểm dầu: đỉnh cao cân bằng sản lượng - ND], đưa ra những lý giải như đô thị hóa, thế hệ thời bùng nổ dân số đang dần già đi, thế hệ thiên niên kỷ mới thì ngại đi xe, ứng dụng thuê xe như Uber và thậm chí cả sự phân tâm của việc dùng Facebook.
Tuy nhiên, nguyên nhân có thể đơn giản hơn nhiều: sự kết hợp của giá xăng dầu cao và thu nhập thấp trong bối cảnh khủng hoảng tài chính năm 2008-2009. Kể từ khi giá dầu giảm vào năm 2014, và sự phục hồi của việc làm, tổng quãng đường di chuyển của xe hơi đã tăng trở lại, và doanh số của xe tải và xe SUV, vốn tốn nhiều nhiên liệu hơn xe hơi, đã đạt mức cao kỷ lục.
Độ nhạy đối với giá cả và thu nhập rất quan trọng với nhu cầu dầu mỏ toàn cầu. Hơn một nửa lượng dầu mỏ của thế giới được sử dụng vào giao thông, và trong đó 46% dùng vào xe vận chuyển hành khách. Nhưng phản ứng đối với mức giá thấp hơn đã được bù đắp một phần bởi những cải thiện đáng kể trong hiệu suất nhiên liệu ở Mỹ và ở nhiều nơi khác, nhờ vào các tiêu chuẩn như Mức tiêu hao Nhiên liệu Trung bình dành cho các nhà sản xuất của Mỹ (CAFE), các quy định của Liên minh châu Âu về phát thải CO2 và kể cả ở Trung Quốc từ năm 2012.
Cơ quan năng lượng quốc tế cho biết các biện pháp kể trên đã cắt giảm lượng tiêu thụ dầu mỏ năm 2015 ở mức khổng lồ là 2,3 triệu thùng dẫu mỗi ngày. Điều này đặc biệt ấn tượng bởi vì mối quan tâm đến hiệu quả nhiên liệu thường giảm đi khi giá cả thấp xuống. Nếu các thông lệ tốt nhất được áp dụng cho tất cả các loại xe trên thế giới, mức tiết kiệm sẽ là 4,3 triệu thùng dẫu mỗi ngày, gần tương đương với sản lượng dầu thô của Canada. Điều này giúp giải thích vì sao một số nhà dự báo cho rằng nhu cầu về xăng dầu có thể đạt đến đỉnh điểm trong vòng 10-15 năm tới ngay cả khi số lượng xe trên thế giới không ngừng tăng thêm.
Occo Roelofsen của công ty tư vấn McKinsey còn đi xa hơn thế. Ông cho rằng nhờ vào lượng dầu sử dụng giảm đi trong các phương tiện hạng nhẹ, tổng lượng tiêu thụ nhiên liệu lỏng sẽ bắt đầu giảm trong vòng một thập kỷ, và rằng trong vài thập kỷ tới việc lái xe sẽ bị rung chuyển bởi phương tiện chạy bằng điện (EV), xe tự lái và xe thuê. Các quan chức Bộ Năng lượng Mỹ nhấn mạnh tầm quan trọng của sự thay đổi ấy, trong tình hình nhu cầu "loại bỏ các-bon triệt để" được ghi trong thỏa thuận khí hậu Paris. "Chúng ta không thể loại bỏ các-bon vào khoảng giữa thế kỷ nếu chúng ta không điện khí hoá ngành giao thông vận tải", một quan chức cấp cao ở Washington, DC cho biết. Hiện vẫn còn chưa rõ tác động của việc Donald Trump đắc cử lên sự chuyển đổi này.
Trong một bài báo gần đây mang tên "Liệu có bao giờ chúng ta ngưng sử dụng nhiên liệu hóa thạch?", Thomas Covert và Michael Greenstone của Đại học Chicago, và Christopher Knittel của Viện Công nghệ Massachusetts, cho rằng một số tiến bộ công nghệ là điều cần thiết để thay thế dầu mỏ trong ngành công nghiệp xe hơi. Ngay cả khi giá dầu ở mức 100 USD một thùng, giá của pin để chạy xe EV sẽ cần phải giảm còn một phần ba, và phải sạc nhanh hơn nữa. Hơn nữa, điện được sử dụng để cung cấp năng lượng cho xe hơi sẽ cần phải ít các-bon hơn rất nhiều nữa; hiện nay, lượng khí thải từ các xe chạy điện sử dụng mạng lưới điện của Mỹ còn cao hơn nhiều so với những động cơ xăng có hiệu quả nhiên liệu cao, các tác giả cho hay.
Vương quốc pin giá rẻ
Người ta ước tính rằng mức giá hiện tại của pin khoảng 325 USD mỗi kilowatt giờ (kWh), giá dầu sẽ cần phải trên 350 USD một thùng thì các xe chạy điện mới đủ sức cạnh tranh về giá trong năm 2020. Ngay cả khi giá pin rơi vào mức mục tiêu của Bộ Năng lương là 125 USD cho mỗi kWh, thì vẫn sẽ cần mức giá 115 USD một thùng dầu để cân bằng. Nhưng nếu giá pin giảm nhiều tới mức đó, giá dầu có lẽ cũng trở nên rẻ hơn nhiều, khiến cho động cơ xăng vẫn hấp dẫn hơn. Ngay cả khi tính đến thuế các-bon, giá dầu để hòa vốn thậm chí chỉ ở mức 90 USD một thùng.
Những con số đó có thể chỉ là ước tính dè dặt, nhưng giá pin cao và tầm ngắn giải thích lý do vì sao các xe chạy điện vẫn chỉ chiếm 0,1% lượng xe toàn cầu (dù năm ngoái đã đạt đến một cột mốc quan trọng là 1 triệu xe). Những chiếc xe này chủ yếu vẫn quá đắt đối với đại chúng trừ những người tiên phong về năng lượng sạch giàu có. Nhiều chuyên gia bác bỏ ý tưởng rằng xe chạy điện sẽ sớm có thể có tác động mạnh phá vỡ nhu cầu dầu mỏ. Tuy nhiên, họ có thể đang bỏ sót một vài điều. Chi phí sản xuất pin đã giảm 80% kể từ năm 2008, và mặc dù tốc độ cải tiến đang chậm lại, doanh số xe chạy điện năm ngoái tăng 70%, lên đến 550.000 chiếc. Doanh số thực sự giảm ở Mỹ, có lẽ vì giá xăng dầu thấp, nhưng lại tăng gấp ba lần ở Trung Quốc, giờ đây đã trở thành thị trường xe chạy điện lớn nhất thế giới.
Năm tới Tesla nhắm đưa ra xe Model 3 với giá cả phải chăng hơn. Họ hy vọng rằng chi phí sản xuất pin hàng loạt tại Gigafactory mới ở Nevada sẽ giảm xuống dưới 100 USD cho mỗi kWh vào năm 2020 (xem biểu đồ), và chúng sẽ đạt được quãng đường 350km cho một lần sạc.
Các quốc gia khuyến khích mạnh mẽ việc chuyển đổi sang xe chạy điện đã chứng kiến mức tăng trưởng nhanh chóng trong việc sử dụng các xe này. Chẳng hạn, Na Uy đưa ra mức thuế thấp hơn, miễn phí cước sử dụng đường và cho phép đi vào tuyến đường của xe buýt. Gần một phần tư những chiếc xe mới được bán ra hiện nay chạy bằng điện (nguồn thủy điện dồi dào cũng làm cho lưới điện rất sạch).
Đây là tín hiệu tốt cho sự phát triển trong tương lai, đặc biệt là nếu các chính phủ tăng cường cam kết điện khí hóa trong bối cảnh hiệp định Paris. Sáng kiến Xe chạy điện (EVI), một nhóm bảo trợ của 16 quốc gia sử dụng xe chạy điện, đã cam kết đạt được 20 triệu xe vào năm 2020. Cơ quan Năng lượng Quốc tế cho biết, để có cơ hội 50/50 chạm tới mục tiêu ấm lên toàn cầu 2ºC, sẽ cần phải đạt được 700 triệu xe chạy điện lưu thông vào năm 2040. Điều đó có vẻ cực kỳ tham vọng, tương đương với việc cần đưa tốc độ tăng trưởng doanh thu hàng năm của xe chạy điện ngang với Mẫu xe T của Ford -- tại một thời điểm khi ngành công nghiệp xe hơi cũng đang trong quá trình chuyển đổi có khả năng mở ra kỷ nguyên mới cho xe tự lái.
Nhưng hãy tưởng tượng nếu như đạt được dự báo của Sáng kiến Xe chạy điện. Đến năm 2020, doanh số các xe chạy điện mới sẽ ở mức 7 triệu xe một năm, thay cho mức tăng trưởng doanh số bán hàng mới của các động cơ xăng, Kingsmill Bond của công ty nghiên cứu Trusted Sources cho hay. Các nhà đầu tư, vốn không chỉ tập trung vào tổng nhu cầu dầu mỏ mà còn nhìn vào sự thay đổi trong nhu cầu, có thể xem đây như một điểm lật (tipping point). Như ông Bond cho biết: "Các nhà đầu tư không nên dựa trên cách tiếp cận thản nhiên của các sử gia vốn cho rằng không phải lo lắng về sự thay đổi."
Quỳnh Anh
The Economist
* e-totaller: chơi chữ từ từ teetotaler = a person who never drinks alcohol: người không bao giờ uống rượu.
Post a Comment