- Tớ cam đoan với cậu là Columbus tìm ra châu Mỹ lúc chưa có vợ...
- Sao lại thế?
- Vì nếu có thì trước khi đi đâu đã bị hỏi: Anh đi đâu, làm gì, mấy giờ thì về, em nghĩ chuyến đi của anh chẳng có kết quả tốt đẹp gì đâu..., làm sao ông ý có thể giong buồm đi khắp nơi như thế được...
Lý do kinh tế là vì công khố cạn kiệt, nói theo đời nay là vì bội chi ngân sách, chi nhiều hơn thu. Lý do quân sự là vì triều Minh bị quân Mông Cổ đe dọa từ phương Bắc. Tại phương Nam, hai lý do ấy nhồi làm một là vì sự hao tốn của 10 năm xâm lăng Đại Việt lại gặp 10 năm kháng chiến của Lê Lợi. Vị chi là 20 năm xuất huyết (1407-1427). Chuyện này thì xin đọc sử Ta!
Lý do thứ ba ít ai nói ra là mỗi khi tình hình khó khăn, triều đình lại quỳ dưới chân Khổng Tử.
Nho thần đời Minh dẫn lời Thánh hiền mà xin Thiên tử ra lệnh cấm phát triển ngoại thương. “Cha mẹ còn sống mà cứ đi xa là bất hiếu!” Vả lại, “quân tử viết danh, tiểu nhân viết lợi”, buôn bán kiếm lời là trái đạo Thánh hiền. Vì vậy mới bị hải tặc gọi là “Nụy Khấu”, giặc lùn, của Nhật đánh phá cướp bóc suốt vùng duyên hải Đông Nam.
Cơ hội cho Từ Hải thành danh trên vùng Việt Đông của Trung Hoa và trong văn học của Việt Nam!
Thật ra lệnh “hải cấm”, cấm giao thương và đóng tầu ba cột buồm để ra biển khơi, không được chấp hành trong thực tế, có khi bị bãi bỏ rồi tái tục, trước sau ba lần dưới các đời Minh Thanh. Và việc buôn bán với nước ngoài vẫn tiếp tục, khi nhiều khi ít và mạnh nhất là vào cuối thế kỷ 16, khi Trung Hoa bán tơ lụa và đồ sứ cho Âu Châu đem về các thỏi bạc làm giàu cho kinh tế.
Trong nguồn xuất cảng bạc ấy, Anh quốc có một thuộc địa giàu có là đất Hoa Kỳ ngày nay!
Nói gọn lại, các sử gia Trung Hoa đời nay hiểu rằng có lúc thỏi bạc đã làm nên sức mạnh cho công khố đời Minh từ năm 1581, với chế độ cải cách thuế khóa và “bạc bản vị”, dùng bạc làm nền tảng định giá đồng tiền thống nhất dưới vòm trời của Thiên tử.
Cho nên “kinh tế thị trường” như ta gọi đời nay, nhưng trên phạm vi quốc tế, đã xuất hiện khá sớm tại Trung Hoa, từ hơn 400 năm trước.
Rồi gặp trở ngại khi lãnh chúa Toyotomi Hideyoshi thống nhất Nhật Bản năm 1592 (100 năm sau Columbus), tấn công Cao Ly trên bán đảo Triều Tiên khiến nhà Minh phải tham chiến. Sau đó, khi triều đại của Mạc phủ Tokugawa (1603-1867) ngả theo khuynh hướng tự cô lập nên cũng ra lệnh “hải cấm”, là cấm ngoại thương kể từ năm 1653, Trung Hoa mất nguồn nhập bạc từ Nhật thì chỉ còn nơi cung cấp là Âu Châu.
Các nước Âu Châu mở thương điếm tại Đông Nam Á (Macao, Manil, và Battavia tức là Jakarta đời nay) để bán vàng Mỹ mua hàng Tầu về nước. Hình như là các biến cố ấy có vẻ hiện đại, cũng Tầu, Nhật, Âu, Mỹ xoay vần chuyện mua bán, với thương điếm và trạm hải quân!