video
Thư viện
Tài trợ
Điều 5 của Minh ước NATO hoạt động như nào?
11 Mar, 2015
Wolverine on patrol. Photo courtesy U.S. Army Europe Images.
Khối quân sự Bắc Đại Tây Dương - NATO là liên minh quân sự quan trọng nhất trên thế giới. Minh ước này được xây dựng như một bức tường thành (bulwark) để ngăn chặn sự xâm lược của Liên Xô đầu thời kỳ hậu chiến nhưng giờ vẫn hoạt động, và rất tích cực, trong nhiều thập kỷ sau khi Liên Xô sụp đổ. Những can thiệp của nó gần đây là chiến tranh do lựa chọn; Minh ước NATO dẫn đầu can thiệp ở Afghanistan và góp phần thủ tiêu chế độ Slobodan Milosevic ở Nam Tư. Tuy nhiên, một trong những nguyên tắc sáng lập của Minh ước NATO là tự vệ tập thể, được thể hiện trong điều năm tối quan trọng của Hiệp ước Washington năm 1949. Điều này ghi "một cuộc tấn công vũ trang vào một hoặc nhiều [thành viên] sẽ bị coi là một cuộc tấn công vào tất cả các thành viên" và các thành viên sẽ hỗ trợ (các) nạn nhân của cuộc tấn công đó "ngay lập tức" (forthwith). Điều 5 này dường như là một sự lỗi thời (anachronism) sau khi Liên Xô sụp đổ. Giờ đây, khi Nga tăng chi tiêu quốc phòng, thực hiện những cuộc tấn công hạt nhân giả vào các nước láng giềng và triệu tập huấn luyện quân sự đột xuất (snap) trên biên giới với các nước Baltic, nó trở nên có liên quan trở lại. Nhưng Điều 5 thực sự đòi hỏi các đồng minh trong Minh ước NATO những gì, và liệu họ sẽ theo đuổi đến cùng trong trường hợp cần thiết?
Điều 5 nói rằng một ứng phó có thể bao gồm lực lượng vũ trang, nhưng không uỷ nhiệm nó. Tất cả những gì Minh ước NATO thực sự hứa hẹn đó là có "hành động thích hợp nếu xét thấy cần thiết" để khôi phục và duy trì an ninh. Đó có thể là bất kỳ điều gì từ chiến tranh hạt nhân cho đến một phản đối ngoại giao gay gắt. Ba cân nhắc nan giải sẽ xác định bản chất chính xác của bất kỳ ứng phó nào của Minh ước NATO trước ngoại xâm. Đầu tiên là vị trí địa lý: ở những nơi mà một kẻ xâm lược có thể nhanh chóng hoàn thành và củng cố một cuộc xâm lược, các lựa chọn của NATO là rất hạn chế. Ví dụ, vùng Baltic ở trên một dải đất phẳng, hẹp là không thể bảo vệ. Một cuộc tấn công bất ngờ của Nga có thể đến bờ biển trong vòng vài giờ, và đảo ngược một cuộc xâm lược thành công của Nga sẽ rất khó khăn, thậm chí là vô ích (futile). Tuy nhiên, điều này cũng đúng với Tây Berlin. Vùng Baltic cho rằng một cuộc tấn công đối với các nước của họ sẽ có nghĩa như một sự đối đầu tổng lực giữa Đông-Tây theo Điều 5. Nếu Nga tin vậy, sự chế ngự đang có hiệu quả. Nhưng vấn đề là Điều 5 không ghi rõ một ứng phó như vậy.
Vấn đề thứ hai liên quan là đối phó với sự leo thang. Nhiều nước trong Minh ước NATO sẽ sẵn lòng tăng viện cho các quốc gia vùng Baltic trong một cuộc khủng hoảng, và thậm chí sử dụng vũ lực chống lại "những người lính xanh" (little green men). Nhưng nếu Nga phản ứng lại với sự chuẩn bị của NATO bằng cách tuyên bố một vùng cấm bay, được hỗ trợ bởi hệ thống phòng không ghê gớm của nước này và kho vũ khí tua tủa (bristling) vũ khí hạt nhân chiến thuật, rủi ro sẽ nhanh chóng trở nên cao một cách nguy hiểm. Quyết định hành động, hay không hành động, sẽ được thực hiện không phải ở trụ sở chính của Minh ước NATO tại Brussels, mà là ở Washington, DC. Và, rất nhiều thành viên phía đông của Minh ước NATO lo ngại, khó có thể tưởng tượng một tổng thống Mỹ mạo hiểm chiến tranh hạt nhân để bảo vệ một đất nước nhỏ bé cách nửa vòng trái đất.
Tuy nhiên, trong thực tế, thách thức lớn nhất đối với Minh ước NATO là việc xác định thế nào là một cuộc tấn công. Nga tiến hành "chiến tranh hỗn hợp" (hybrid war) - kết hợp tuyên truyền, tham nhũng, phá hoại, gián điệp, khai thác sự phụ thuộc kinh tế và năng lượng, ngoại giao và việc sử dụng các lực lượng quân sự bất thường (những "little green men" xuất hiện ở Crimea năm ngoái). Trong vùng Baltic, chiến tranh hỗn hợp có thể bao gồm những nỗ lực kích động căng thẳng sắc tộc, ngôn ngữ và khu vực, hoặc dựng lên những tình trạng khẩn cấp, chẳng hạn như một vấn đề với giao thông đường sắt của Nga qua Lithuania đến Kaliningrad. Theo khu vực, một cuộc tấn công có thể coi là không thể chấp nhận được đối với chủ quyền các nước Baltic, nhưng lại có thể không được Brussels coi là một "cuộc tấn công vũ trang" theo Điều 5. Nhiều nỗ lực hiện nay của Minh ước NATO sẽ đi sâu vào việc đảm bảo rằng nó có thể đáp ứng một cách thực tế, quân sự và chính trị, đối với những lời kêu gọi giúp đỡ. Tất cả sức mạnh của liên minh quân sự hùng mạnh nhất trên thế giới sẽ không ý nghĩa gì nhiều nếu các thành viên của nó không thể đồng ý khi nào thì một kẻ xâm lược đã thực sự bước qua lằn ranh (giới hạn).
Sơn Phạm
The Economist
Tags: economics
-----
The German army has faced a shortage of equipment for years, but the situation has recently become so precarious that some soldiers took matters into their own hands.
On Tuesday, German broadcaster ARD revealed that German soldiers tried to hide the lack of arms by replacing heavy machine guns with broomsticks during a NATO exercise last year. After painting the wooden sticks black, the German soldiers swiftly attached them to the top of armored vehicles, according to a confidential army report which was leaked to ARD.
…To make matters worse, the broom-equipped German soldiers belong to a crucial, joint NATO task force and would be the first to be deployed in case of an attack.
the Very High Readiness Joint Task Force: Lực lượng Đặc nhiệm Chung về Phản ứng Nhanh
Multinational Corps Northeast: Quân đoàn Đa quốc gia Đông Bắc
(1) Sự gắn kết về thể chế tạo ra một sự cố kết bền vững đến nỗi NATO không giải thể dù Liên Xô tan rã.
(2) NATO dù biểu đạt uyển chuyển - đã bắt đầu coi Trung Quốc là một đối thủ có khả năng thay đổi luật chơi.
(3) Chi tiêu của NATO đã đạt được thoả thuận mới ở mức cao kỷ lục. 400 tỷ USD thêm 720 tỷ của Mỹ thế là vừa bằng GDP của Nga.
(4) Sự lớn mạnh của NATO và chính sách của Mỹ rất có thể sẽ đẩy Nga và Trung Quốc sát cánh cùng nhau nhanh hơn. Và đây là rủi ro với phương Tây mà Brzezinski đã cảnh báo trong phần cập nhật vào năm 2016 cho ấn bản Bàn cờ lớn.
Về Brexit (lưu ý những điều này viết năm 1997): “London hầu như đã chia tay với cuộc chơi trên bàn cờ châu Âu... Việc nước Anh miễn cưỡng tham gia Liên minh Kinh tế và Tiền tệ nhằm mục tiêu hoàn thiện vào tháng 1/1999 cho thấy nước này không muốn gắn kết vận mệnh của nó với châu Âu”.
Về Nga: “Nga mà không có Ucraine vẫn có thể phấn đấu giành vị thế đế quốc, nhưng chủ yếu sẽ chỉ trở thành một quốc gia kiểu đế quốc châu Á...”
Về Trung Quốc: “Có khả năng, kịch bản nguy hiểm nhất sẽ là một liên minh lớn giữa Trung Quốc, Nga và có lẽ cả Iran, một liên minh “chống bá quyền” được gắn kết không phải bởi ý thức hệ mà bởi sự bất bình. Nó sẽ gợi nhớ đến quy mô và phạm vi của thách thức từng được khối Xô - Trung đặt ra, mặc dù lần này Trung Quốc có thể sẽ là nhà lãnh đạo và người theo sau là Nga... Tuy nhiên, một liên minh liên kết Nga với cả Trung Quốc và Iran chỉ có thể xuất hiện nếu Hoa Kỳ đủ thiển cận và đối kháng đồng thời với cả Trung Quốc và Iran... Tuy nhiên, cả Trung Quốc và Iran đều không chuẩn bị sẵn sàng cho chiến lược gắn kết với một nước Nga vừa bất ổn vừa yếu... Nga có quá ít thứ mang ra trao đổi để trở thành đối tác thực sự xứng đáng trong một liên minh chống bá quyền”.