Vì sao Kenya dẫn đầu thế giới về tiền di động?

Mobile Phone with Money in Kenya. Photo courtesy Erik Hersman.

Trả tiền cho một chuyến taxi bằng điện thoại di động của bạn ở Nairobi còn dễ dàng hơn ở New York, nhờ vào hệ thống tiền di động hàng đầu thế giới của Kenya, M-PESA. Ra đời năm 2007 bởi Safaricom,nhà điều hành mạng điện thoại di động lớn nhất nước này, giờ đây nó đang được hơn 17 triệu người Kenya sử dụng, tương đương với hơn hai phần ba số người trưởng thành; khoảng 25% tổng sản phẩm quốc gia của nước này chảy qua nó. M-PESA cho phép người dân sử dụng điện thoại của họ để chuyển tiền, và cho đến nay là chương trình thành công nhất của loại hình này trên trái đất. Vì sao Kenya dẫn đầu thế giới về tiền di động?

M-PESA ban đầu được thiết kế như một hệ thống cho phép thanh toán các khoản vay tài chính vi mô được thực hiện qua điện thoại, làm giảm các chi phí liên quan đến việc xử lý tiền mặt và do đó làm giảm lãi suất thấp tới mức có thể. Nhưng sau thời gian thử nghiệm, nó đã được mở rộng để trở thành chương trình chuyển tiền phổ biến. Một khi đã đăng ký, bạn trả tiền vào hệ thống bằng cách đưa tiền mặt cho một trong 40.000 đại lý của Safaricom (thường là ở một cửa hàng góc phố bán thời lượng phát sóng), tiền sẽ được ghi có vào tài khoản M-PESA của bạn. Bạn rút tiền bằng cách tới đại lý khác, người kiểm tra xem bạn có đủ tiền trước khi ghi nợ vào tài khoản và trả tiền mặt cho bạn. Bạn cũng có thể chuyển tiền cho người khác bằng cách sử dụng một danh sách trên điện thoại của mình. Tiền mặt do đó có thể được gửi từ nơi này đến nơi khác nhanh hơn, an toàn và dễ dàng hơn so với việc mang từng bó tiền trong người, hoặc nhờ người khác mang giúp bạn. Điều này đặc biệt hữu ích trong một đất nước mà nhiều người lao động ở các thành phố gửi tiền về cho gia đình của họ ở các làng quê. Chuyển tiền điện tử tiết kiệm thời gian cho mọi người, giải phóng họ làm những việc khác có năng suất hơn.

Hàng chục hệ thống tiền di động đã được giới thiệu, vậy vì sao ở Kenya là thành công nhất? Có nhiều yếu tố thuận lợi, trong đó có chi phí rất cao của việc gửi tiền bằng các phương pháp khác; vị trí thống lĩnh thị trường của Safaricom; quyết định ban đầu của các nhà quản lý cho phép chương trình được tiến hành trên cơ sở thử nghiệm, mà không cần sự chấp thuận chính thức; một chiến dịch tiếp thị rõ ràng và hiệu quả ("Gửitiền về nhà");mộthệ thống hiệu quả để chuyển tiền mặt kín đáo (behind the scenes) ;và, thú vị nhất là cuộc bạo động sau bầu cử nước này vào đầu năm 2008. M-PESA đã được sử dụng để chuyển tiền cho những người bị mắc kẹt trong các khu ổ chuột ở Nairobi vào thời điểm đó, và một số người Kenya coi M-PESA là nơi an toàn để cất giữ tiền của họ hơn so với ở ngân hàng, mà đã vướng vào những tranh chấp sắc tộc. Sau khi có cơ sở người dùng ban đầu, M-PESA sau đó được hưởng lợi từ hiệu ứng mạng: càng nhiều người sử dụng, nó càng có ý nghĩa để những người sau đăng ký.

M-PESA kể từ đó đã mở rộng sang các khoản cho vay và các sản phẩm tiết kiệm,và cũng có thể được sử dụng để trả lương hay thanh toán hóa đơn, giúp người dùng có thêm thời gian và tiền bạc (vì họ không cần phải mất thời gian xếp hàng tại các ngân hàng). Một nghiên cứu cho thấy ở các hộ gia đình nông thôn Kenya áp dụng M-PESA, thu nhập tăng từ 5 đến 30%. Ngoài ra, sự sẵn có của một nền tảng thanh toán di động đáng tin cậy đã hình thành một loạt các doanh nghiệp khởi sự ở Nairobi, với mô hình kinh doanh được xây dựng trên nền tảng của M-PESA. Trong khi đó, các chương trình tiền di động ở các nước khác, đã vấp phải sự phản đối từ các ngân hàng và các nhà quản lý, cũng như những lo ngại về rửa tiền. Nhưng M-PESA đang bắt đầu thu được kết quả tích cực ở các nước khác, bao gồm Tanzania và Afghanistan, và tháng trước được giới thiệu ở Ấn Độ. Đồng thời, các nhà vận hành mạng di động ở một số nước khác đang bắt chước mô hình này. Một số yếu tố đằng sau sự dẫn đầu của mô hình ở Kenya là không thể sao chép được; nhưng nhiều trong số đó có thể, có nghĩa là cuối cùng sẽ có nhiều nước khác có thể noi theo gương tiên phong của Kenya.

Thành Đạt
The Economist

Tags: economics

1 Comments

Tin liên quan

    Tài chính

    Trung Quốc