Định luật Moore chấm dứt

Photo credit: The Economist.

Số lượng bóng bán dẫn có thể đặt được trong một vi mạch tăng khoảng gấp đôi mỗi năm và nhờ vậy hiệu quả của nó cũng tăng gấp đôi. Nhiều người đã ngờ ngợ biết định luật Moore; chẳng hạn, chúng ta biết định luật này góp phần làm giảm chi phí dành cho việc tạo nên sức mạnh máy tính. Tuy nhiên, thậm chí 50 năm sau khi Gordon Moore, nhà đồng sáng lập công ty sản xuất chip Intel, đưa ra dự đoán nổi tiếng của mình, người ta vẫn khó nắm bắt được bản chất thực tế và tác động cụ thể của định luật này. Định luật Moore là gì?

Tiên đoán của Moore tập trung vào công ty sản xuất chip vi mạch (hay còn được gọi là mạch tích hợp), bộ phận thực hiện việc tính toán trong máy tính hiện đại. Bóng bán dẫn là một trong số những thành phần chính trên một con chip: một công tắc điện siêu nhỏ cho phép các chip thực hiện nhiệm vụ suy nghĩ của mình. Trong một bài báo đăng ngày 19 tháng Tư năm 1965, Moore tiên đoán rằng bằng cách thu nhỏ các bóng bán dẫn các kỹ sư sẽ có thể làm tăng gấp đôi số lượng bóng bán dẫn đặt trong mỗi chip mỗi năm. (Sau đó Moore đã sửa đổi dự báo của mình thành số lượng bóng bán dẫn trong mỗi chip sẽ tăng gấp đôi hai năm một lần, và đó là “định luật” thường được khẳng định như vậy) Gấp đôi số lượng một cách đều đặn là tăng theo cấp số nhân: đây không phải là một khái niệm dễ hiểu đối với người tư duy tuyến tính. Intel tính toán rằng các bóng bán dẫn mà công ty sản xuất hiện nay hoạt động hiệu quả hơn 90.000 lần và rẻ hơn 60.000 lần so với bóng bán dẫn đầu tiên được sản xuất vào năm 1971. Nếu một chiếc xe cứ mỗi 100 km lại tiêu thụ hết 15 lít xăng và ta bỏ ra khoảng 15.000 $ để nâng cao hiệu quả hoạt động của nó theo cách tương tự, thì nó sẽ tiêu thụ chưa đến 1/5 mili lít xăng cho mỗi 100 km và giá chỉ 25 xu.

Tuy nhiên, trong thế giới vật chất của chúng ta mọi cấp số nhân đến cuối cùng đều dừng lại . Và dự đoán về sự chấm dứt của định luật Moore xuất hiện ngay từ khi nó ra đời. Tuy nhiên, định luật này vẫn thách thức những người hoài nghi nó: mang lại may mắn vô cùng cho chúng ta, những người được hưởng các thiết bị điện tử tiêu dùng cỡ nhỏ nhưng rất mạnh mẽ. Tuy nhiên, các dấu hiệu cuối cùng cũng đã tích tụ, cho thấy định luật này đang dần hết hiệu lực Điều này không phải là do giới hạn vật lý (mặc dù việc sản xuất bóng bán dẫn với chiều rộng chỉ 14 nanomet, hay một phần tỷ của một mét, khá khó khăn). Intel cho biết công ty này có thể giữ định luật này hoạt động trong vòng ít nhất mười năm nữa, cuối cùng thu nhỏ bóng bán dẫn xuống còn 5nm, tức là tương đương với độ dày màng tế bào. Và các chiến lược khác cũng góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động: chẳng hạn, công ty này cũng đã bắt đầu xếp chồng các bộ phận cấu thành, và thực tế chính là sản xuất chip 3D.

Nếu định luật Moore bắt đầu giảm đi (flag), nó chủ yếu là do kinh tế. Như Moore ban đầu nói, định luật này không chỉ về việc giảm kích thước của bóng bán dẫn, mà còn là giảm giá của chúng. Vài năm trước đây, khi các bóng bán dẫn 28nm là tối tân (state of the art), các nhà sản xuất chip nhận thấy chi phí thiết kế và sản xuất của họ bắt đầu tăng mạnh. Các "fabs" (nhà máy chế tạo chất bán dẫn) mới giờ đây chi phí hơn 6 tỷ USD. Nói cách khác: bóng bán dẫn có thể thu nhỏ hơn nữa, nhưng hiện giờ chúng trở nên đắt đỏ hơn. Và với sự nổi lên của điện toán đám mây, việc nhấn mạnh tới tốc độ của bộ vi xử lý trong máy tính để bàn và máy tính xách tay không còn phù hợp đến vậy. Bộ phận phân tích chính không còn là bộ vi xử lý, mà là các rack của máy chủ hoặc thậm chí của trung tâm dữ liệu. Câu hỏi đặt ra không còn là số lượng bóng bán dẫn có thể được nén vào một chip, mà là số lượng hợp lý về mặt kinh tế để xếp vào một warehouse (kho). Định luật Moore sẽ chấm dứt; nhưng có lẽ đầu tiên sẽ trở nên không thích hợp trước đã.

Phương Thùy

The Economist

Bài trước: Vì sao châu Phi đang trở nên ít phụ thuộc vào thương phẩm?

Bay vào vũ trụ tác động đến cơ thể con người như thế nào?

Yuri Gagarin's space capsule in the Moscow Cosmonautics museum, Russia. Photo courtesy: Allan Lee.

Chuột, chó và khỉ đều đã là phi hành gia trước con người. Ngày 12 tháng Tư năm 1961, phi hành gia người Nga Yuri Gagarin trở thành người đầu tiên bay vào vũ trụ, khi mà những ảnh hưởng của chuyến bay vào vũ trụ đến cơ thể con người hầu như chưa được khám phá hết. Ngày nay, các phi hành gia ở trong vũ trụ lâu hơn Gagarin rất nhiều, và các ảnh hưởng cứ tăng thêm theo thời gian. Bay vào vũ trụ tác động đến cơ thể con người như thế nào?

Vấn đề đầu tiên đối với những người bay vào vũ trụ là giảm lượng ăn trưa. Sức kéo của trọng lực lên tai trong cho mọi người trên Trái đất cảm nhận rõ cảm giác "lên" và "xuống". Nếu không có nó các phi hành gia có thể bị mất phương hướng và buồn nôn, hoặc thậm chí không cảm nhận được tay và chân mình ở đâu. Để ngăn chặn điều đó, các học viên có những chuyến đi thực nghiệm trên các máy bay có biệt danh là "sao chổi nôn". Những máy bay này bay theo quỹ đạo parabol, có nghĩa là trong một thời gian ngắn, các máy bay và người cư ngụ của nó rơi ở cùng một vận tốc. Điều đó tạo ra cảm giác không trọng lượng.

Trong không gian, cơ thể nhanh chóng quen với việc không phải chống lại trọng lực. Mật độ xương của các phi hành gia có thể giảm đến 2% một tháng. Khối lượng cơ thể giảm xuống 5% mỗi tuần. Trạm vũ trụ quốc tế ISS được trang bị nhiều thiết bị tập thể dục để giúp các phi hành gia giữ dáng, và họ thậm chí còn mặc bộ quần áo co giãn để bắt chước sức nén trọng lực đối với cơ thể .

Chất lỏng cũng bị ảnh hưởng bởi lực kéo trọng lực, và nếu không có lực kéo đó thì việc phân phối nước và máu trong cơ thể có thể thay đổi hoàn toàn. Điều đó không những khiến cho cơ thể các phi hành gia trông sưng húp, mà còn gây áp lực lên phía sau của nhãn cầu và ép các dây thần kinh thị giác. Các nhà khoa học NASA lo ngại rằng việc ở trong tình trạng không trọng lượng quá lâu có thể khiến thị giác của các phi hành gia gặp rủi ro - một vấn đề nghiêm trọng khi các nhà khoa học đang bàn đến những chuyến bay dài tới các hành tinh khác.

Những vấn đề này có thể được giải quyết bằng cách quay một phần tàu vũ trụ để tạo trọng lực nhân tạo nhưng bay vào vũ trụ còn có tác động khác về mặt thể chất và tinh thần. Việc tiếp xúc với ánh sáng mặt trời và bóng tối không đều đặn gây ảnh hưởng đến giấc ngủ và các phi hành gia liên tục phải tiếp xúc với mức độ bức xạ cao cũng như các hạt hạ nguyên tử mang tên tia vũ trụ. Thực hiện nhiệm vụ trong thời gian dài còn làm tăng nguy cơ căng thẳng, thậm chí trầm cảm đối với các phi hành gia. Nhưng chẳng lý do nào trên đây có thể ngăn cản 6.000 ứng cử viên đăng ký học lớp phi hành gia của NASA trong năm 2013.

Phương Thùy

The Economist

Bài trước: Điều gì đang xảy ra ở Yemen?

Chuyện ở Sài Gòn

shared from fb Huệ Vân.

-----

Câu chuyện nho nhỏ, nghe lỏm được của một đồng nghiệp, muốn share với mọi người:

“Buổi sáng ảnh đưa con đi học, đến khúc ngã tư gần trường tiểu học, thấy có một cụ bà đã già yếu, lưng còng, tóc bạc (chắc đi bán trứng), tay cầm một rổ trứng chậm chạp đi nép vào lề đường. Một cậu học sinh sợ muộn giờ học nên vội vội vàng vàng đạp xe ẩu, chẳng may quẹt vào bà cụ. Rổ trứng rơi xuống đường, vỡ tan. Cậu học sinh mặt cắt không còn hạt máu vì sợ. Mọi người xung quanh ai nấy đều chắc mẩm, cụ già sẽ cho cậu bé kia một trận tam bành rồi la lối “bắt đền”. Nhưng không, cụ xua tay đuổi em học sinh: “Đi học đi không trễ giờ con. Nhanh lên!”

Cậu bé lí nhí nói câu xin lỗi, rồi đạp xe vào cổng trường. Cụ bà nhìn theo, luôn miệng kêu: “Đi đi, nhanh lên. Muộn học thầy cô la đó”. Đợi cậu đi khuất, cụ run run cúi xuống thu dọn đống trứng vỡ.

Chuyện vẫn chưa dừng đâu nhé. Bên kia đường có một cụ ông, cũng già lắm rồi. Cụ đang đứng uống nước đá trong cái ca nhựa. Nhìn thấy cảnh đó, cụ ông đổ hết cả nước cả đá trong cái ca đi, rồi chạy hớt hải đến chỗ cụ bà, hốt nhanh mấy cái lòng đỏ trứng vỡ vào trong ca. Đoạn, cụ dúi vào tay cụ bà một xấp tiền lẻ (mấy chục ngàn gì đó), vừa nói vừa cười hiền: “Tôi thích ăn trứng lắm, tôi mua luôn mấy quả này để trưa ăn với mỳ tôm. Bà thông cảm bán cho tôi nha”. Cụ bà ngỡ ngàng không biết nói gì, nở một nụ cười đáp lại.

Mọi người chứng kiến câu chuyện đi hết từ bất ngờ này sang bất ngờ khác. Bất ngờ xong lại thấy ấm áp, thấy vui vui, thấy buổi sáng hôm nay tự nhiên trong trẻo đáng yêu thế, thấy chẳng cần phải cằn nhằn, cau có, bực bội ai nữa…"

Chuyện ở Sài Gòn đó! Sài Gòn dễ thương ha!

Bài trước: Bức hình Pale Blue Dot và lời bình huyền thoại của Carl Sagan

Giải tennis MPI 2015

Bài trước: Cận cảnh tòa nhà Quốc hội cực hiện đại

Giải tennis MPI 2014

Em thích thú với chiếc vợt tennis

Sân tennis Bộ Công an - Nguyễn Xiển

Tiền bối - hậu bối

shared from fb Dang Ngoc Quang.

-----

Một cán bộ đương chức của Bộ Lao động Thương binh Xã hội tuổi chừng khoảng 35 tự nhận mình là hậu bối và gọi một đồng nghiệp người khác là tiền bối. Người được gọi là tiền bối đã từng làm cán bộ cao cấp của một đoàn thể xã hội và sau khi nghỉ hưu thì là lãnh đạo một VNGO.

Cách gọi của đồng nghiệp trẻ về thế hệ của những người làm nghề phát triển xã hội đi trước như vậy và đi với nó là cách nghĩ nghe như ở thời cổ phong kiến Trung Hoa. Cách nghĩ này thường làm cho những thế hệ sau bị kìm hãm bởi những giới hạn của thế hệ đi trước. Phù hợp với cách nghĩ là câu châm ngôn "trứng khôn hơn vịt".

Để xã hội tiến nhanh được, ở người Việt cũng có một tư duy khác, một cách nghĩ hoàn toàn khác. Đó là "con hơn cha là nhà có phúc". Tuy có mầu sắc phụ hệ, câu châm ngôn này đưa ra cách đo thành công của gia đình (và cả ở xã hội nữa) ở sự hơn hẳn của thế hệ sau.

Ở những hội thảo, hội nghị nơi những tư tưởng, những sản phẩm trí tuệ đua tranh, liệu có cần "ai chỉ đạo ai" về tư tưởng? Phải chăng ở những nơi đó rất cần những không gian bình đẳng không chỉ về giới tính, sắc tộc, xu hướng tính dục và cả tuổi tác?

Bài trước: Công viên nước và chó của Pavlov

Vì sao châu Phi đang trở nên ít phụ thuộc vào thương phẩm?

A fisherman at sunset, Lake Kivu, Rwanda. Photo courtesy Antonis Kyrou.

Từ nhiều thập kỷ, thương phẩm đã định hình tăng trưởng kinh tế ở châu Phi. Khi giá cao, tăng trưởng tốt; khi giá giảm, lục địa cũng vậy. Nhưng tình trạng này đang dần thay đổi. Dù giá thương phẩm giảm mạnh trong năm nay - dầu giảm 50% - lục địa này có lẽ sẽ vẫn tăng trưởng 5% trong năm 2015 (và nhiều hơn nữa trong những năm tiếp theo). Trong khi rất nhiều đồng tiền của châu Phi bị mất giá trong năm 2014, chúng đã thực hiện tốt hơn nhiều so với trong thời gian khác khi giá cả thương phẩm đã giảm. Không giống như các nước xuất khẩu thương phẩm khác như Nga và Venezuela, rất ít quốc gia châu Phi rơi vào suy thoái trong năm 2015. Vì sao kinh tế châu Phi tốt hơn so với kỳ vọng?

Có hai lý do nổi bật. Thứ nhất, tăng trưởng kinh tế của châu lục này đến từ nơi khác. Chính phủ đã cố gắng tạo thuận lợi cho các nhà đầu tư. Báo cáo về môi trường kinh doanh - "Doing Business" thường niên của Ngân hàng Thế giới cho thấy trong 2 năm 2013 - 2014, khu vực châu Phi hạ Sahara có những cải tiến đều đặn hơn so với các khu vực khác. Mauritius đứng ở vị trí thứ 28 trong danh sách những nơi tốt nhất để kinh doanh của ngân hàng thế giới. Rwanda, quốc gia mà 20 năm trước phải hứng chịu nỗi đau nội chiến, giờ đây đã trở thành một địa chỉ đầu tư tốt hơn cả Italy. Khi những người có tiền tin rằng thời gian của họ sẽ không bị lãng phí hay tiền của họ sẽ không bị đánh cắp, họ sẽ đầu tư. Sau hai thập kỷ trì trệ, tổng vốn đầu tư của châu Phi trong GDP tăng kể từ năm 2000. Đầu tư nước ngoài vào châu Phi đã tăng 5% trong năm 2012 và 10% năm 2013. Các nhà đầu tư nước ngoài đang ngày càng quan tâm đến các lĩnh vực phi tài nguyên của các nền kinh tế châu Phi: một phần ba số vốn đầu tư nước ngoài vào châu Phi là đầu tư trong các dịch vụ tài chính. Những thành quả của đầu tư đang bắt đầu xuất hiện: Nigeria, nền kinh tế lớn nhất châu Phi, đã chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ trong những năm gần đây mà hầu hết xuất phát từ các khu vực ngoài dầu mỏ như dịch vụ tài chính. Nếu tăng trưởng kinh tế châu Phi đến từ những khu vực khác thay vì lĩnh vực khai thác tài nguyên, lục địa này sẽ ít phụ thuộc vào thương phẩm hơn.

Thứ hai, chính phủ của nhiều nước châu Phi đang quản lý tốt hơn chu kỳ bùng nổ và thoái trào không thể tránh khỏi của các thị trường thương phẩm. Chỉ một thập kỷ trước đây, gần như chính phủ của tất cả các nước châu Phi chi tiêu một cách bừa bãi khi nền kinh tế phát triển nóng, để rồi hạn chế chi tiêu khi mọi thứ đi xuống. Đó chính là điều mà hầu hết các nhà kinh tế sẽ khuyên bộ trưởng tài chính không nên làm; họ sẽ khuyến nghị chính phủ tăng chi tiêu trong thời kỳ suy thoái. Nhưng giáo sư Carlos Végh của Đại học Johns Hopkins cho hay trong những năm gần đây, chính sách tài chính ở nhiều nước châu Phi đã trở nên hợp lý hơn. Hiện nay, đa số các nền kinh tế châu Phi thực hiện chính sách tiết kiệm trong thời kỳ tăng trưởng, sau đó tăng chi tiêu trong giai đoạn suy thoái. Kết quả là, thương phẩm giảm giá không gây ra suy thoái kinh tế: chính phủ có thể gánh chịu một phần đình trệ kinh tế.

Nhưng chặng đường dài còn ở phía trước. Châu Phi còn lâu mới trở thành trung tâm kinh tế mạnh của thế giới và còn rất nghèo nàn đồng thời vẫn là lục địa phụ thuộc nhiều nhất vào xuất khẩu thương phẩm. Tuy nhiên, tình hình đang chuyển biến theo hướng tích cực . Bất chấp bất ổn trong thị trường thương phẩm, châu Phi vẫn là một trong những khu vực phát triển nhanh nhất thế giới. Với nhiều cải cách trong đầu tư và quản lý hơn nữa, lục địa này hoàn toàn có thể phá vỡ lời nguyền (tài nguyên).

Phương Thùy

The Economist

Bài trước: Vì sao môn golf không còn hấp dẫn ở nước Mỹ?

"Move forward with" nghĩa là gì?

No War No Bush. Photo courtesy William Murphy.

'Move forward with' nghĩa là thúc đẩy hay đạt tiến bộ về điều gì (to advance with something; to make progress with something).

Ví dụ

I want to move forward with the project at a fast pace.

Hollande Urges Putin to 'Move Forward' With Ukraine Cease-Fire.

The discussion has gone on for nearly 10 years, said state Rep. William Tong, D-Stamford, adding that it’s imperative (cấp thiết) to move forward with using the $35 million the state has set aside for the project.

Only after the sectarian violence (bạo loạn sắc tộc) erupted (bùng nổ) in 2006 did it become clear that more security was needed before political progress could continue. After that, I moved forward with the surge (tăng quân) in a way that unified our government. If I had acted sooner it could have created a rift (mối bất hòa) that would have been exploited by war critics in Congress to cut off funding and prevent the surge from succeeding.

Phạm Hạnh

Bài trước: "Gather oneself" nghĩa là gì?

Ngày Quân Lực Úc

shared from fb Nguyễn Hoàng-Thanh Tâm.

-----

...tưởng nhớ một ngày bại trận

Mỗi năm đến ngày 25/4 xứ Úc mừng ngày ANZAC hay còn được gọi nôm na là ngày quân lực Úc. Có lẽ Úc là quốc gia duy nhất trên thế giới mà ngày Quân Lực không phải để đánh dấu một chiến thắng để chứng tỏ sức mạnh vũ lực trong chiến tranh, mà ngược lại ngày ANZAC là ngày đánh dấu một cuộc bại trận vĩ đại nhất trong lịch sử hơn 100 năm qua của nước Úc.

Cách đây đúng 100 năm, trong Đệ Nhất Thế Chiến, rạng sáng ngày 25/4/1915, quân đội Úc và New Zealand (tức ANZAC - Australian & New Zealand Army Corps) đã nhập trận, đổ bộ lên bờ biển Gallipoli Thổ Nhĩ Kỳ. Dưới làng mưa đạn của quân Thổ bắn trả, quân Úc và New Zealand không tài nào chiếm được mục tiêu. Trận ra quân thử lửa đầu tiên của Úc (chỉ trở thành một quốc gia 14 năm trước đó, 1901) kéo dài 8 tháng, đến cuối tháng 12 năm 1915 thì phải lui binh. Kết quả là bại trận với 25 ngàn thương vong, trong đó 8700 lính Úc tử trận.

Gallipoli là trận chiến đầu tiên và là trận thất bại thê thảm nhất trong lịch sử non trẻ của nước Úc. Vậy mà người ta dùng ngày ANZAC là ngày Quân Lực. Úc không dùng một ngày chiến thắng nhưng lại là một ngày bại trận để nói lên sự hy sinh của người lính. Nói lên những mất mác tang thương mà người lính (và thân nhân họ) đã phải gánh chịu vì chiến tranh, nói lên tình đồng đội và vì lòng ái quốc mà những người trai trẻ này đã hy sinh xương máu mình.

Lễ ANZAC hàng năm khởi đầu bằng lễ Hừng Đông (Dawn Service) vào 5 giờ sáng tại khắp mọi thành thị trên nước Úc (và tại Gallipoli Thổ Nhĩ Kỳ), tiếp sau đó là cuộc diễu hành. Nhưng cũng chẳng phải là những cuộc diễu hành với súng đạn của các binh chủng hiện dịch để phô trương vũ lực, mà là cuộc diễu hành bình dị của những CỰU quân nhân đã tham chiến trong mọi trận chiến từ trước đến nay. Họ bước đi những bước chậm rãi do tuổi đời, do sức khoẻ, có người ngồi xe lăn, có người không đi được vì quá già yếu hay vì đã qua đời, có con cháu vinh dự đi thế cha ông mình. Họ diễu hành qua các nẻo đường nước Úc giữa những tràng pháo tay tri ân của quần chúng hai bên đường...

Bài trước: Chiếc giày nhỏ của người Nhật

Tiết kiệm năng lượng với bóng đèn graphene

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Manchester (Anh) đã sáng chế ra loại đèn graphene mới tiết kiệm năng lượng hơn, giá thành thấp hơn và tuổi thọ dài hơn có tiềm năng về mặt thương mại.

Graphene là một lớp nguyên tử dày trên bề mặt graphite với đặc tính cứng hơn cả thép và được mệnh danh là “vật liệu kỳ diệu” vì tiềm năng ứng dụng trong hàng loạt các ngành công nghiệp từ bóng đèn chiếu sáng, xe hơi, máy bay đến răng giả, vợt tennis và ván trượt.

Chính phủ Anh đã đầu tư 38 triệu bảng cho Viện Nghiên cứu Quốc gia về Graphene, Quỹ Phát triển khu vực châu Âu cũng hỗ trợ viện 23 triệu bảng.

-----

The bulb’s developers — a Canadian-financed company called Graphene Lighting — expect the dimmable bulb to use 10 percent less energy than conventional bulbs, last longer and be priced lower than some LEDs, at roughly $20 each. It was designed at the University of Manchester, where the revolutionary material was discovered.

The discovery of graphene in 2004 by Andre Geim and Konstantin Novoselov, two Russian-born scientists at the University of Manchester, earned the pair the Nobel Prize for Physics and knighthoods (tước hầu).

Graphene — a one-atom-thick layer of graphite — is stronger than steel and has been dubbed a "wonder material" because of its potential uses, which the researchers say include everything from lighter but stronger car and aircraft frames to false teeth (răng giả), tennis rackets and skis.

The UK government has invested £38m in the National Graphene Institute via the Engineering and Physical Sciences Research Council, with an additional £23m provided by the European Regional Development Fund.

Bài trước: Cảnh báo cần phải tắt Wi-fi trước khi đi ngủ: không thể kết luận nhanh như vậy được

Thomas Edison - sự thật còn chưa biết

dạy vợ mật mã Morse để nói chuyện riêng với vợ bằng cách gõ ám hiệu vào bàn tay nhau khi bố mẹ, con cái xung quanh...

Bài trước: 16 điều nên đọc trước khi cưới