video
Thư viện
Tài trợ
Chính phủ dân túy của Ba Lan: Những thiếu phụ áo đen
25 Oct, 2016
Photo credit: The Economist.
Chính phủ Ba Lan thua một trận đánh, nhưng vẫn kìm kẹp dân chủ và được người dân ủng hộ.
Đảng Pháp luật và Công lý (PiS), đảng cầm quyền ở Ba Lan vào năm ngoái, không dễ dàng bị uy hiếp. Nhưng hàng chục ngàn phụ nữ trong bộ đồ đen xuống đường biểu tình tại trung tâm các thành phố trên khắp cả nước vào ngày 03 tháng 10 vừa qua dường như đã khiến họ giật mình. Người dân đang phản đối một dự luật thắt chặt các hạn chế về quyền phá thai ở Ba Lan, điều vốn được coi là bất hợp pháp trong hầu hết các trường hợp. Dự luật này sẽ cấm việc phá thai ngay cả trong trường hợp bị hãm hiếp và loạn luân (nhưng không bị cấm khi cần cứu sống người mẹ).
Ban đầu, rất nhiều nghị sĩ của Đảng PiS ủng hộ dự luật. Tuy nhiên, khi đối mặt với cuộc "biểu tình đen" này, Đảng PiS đã phải nhượng bộ. Ngày 06 tháng 10, Tổng Bí thư Đảng Jaroslaw Kaczynski -- nhân vật quyền lực nhất đất nước mặc dù không giữ chức vụ gì trong chính phủ -- đã lên tiếng rằng đây là "sự hiểu lầm nghiêm trọng". Nhiều người trong số các đại biểu của Đảng PiS trước đó ủng hộ lệnh cấm đã đột ngột thay đổi ý kiến và bỏ phiếu chống.
Kể từ khi lên nắm quyền vào tháng 11, chính phủ Ba Lan đã làm dấy lên làn sóng phản đối ở trong và ngoài nước. Warsaw đã chứng kiến cuộc tuần hành của hàng chục ngàn người biểu tình chống lại những nỗ lực của chính phủ nhằm hạn chế quyền hạn của tòa án hiến pháp và đưa những người ủng hộ Đảng PiS vào cơ quan này. Brussels cũng tức giận về tòa án đó: vào tháng 7, trong một động thái chưa từng có tiền lệ, Ủy ban châu Âu cho biết hành động này của chính phủ đã đe dọa nền pháp trị và ra hạn cho Ba Lan đến cuối tháng 10 phải lùi bước hoặc sẽ có nguy cơ mất đi quyền bỏ phiếu ở Hội đồng Bộ trưởng Liên minh châu Âu.
Dự luật cấm phá thai đánh dấu sự nhượng bộ đầu tiên của chính phủ Ba Lan. Nhưng bước nhượng bộ này không lớn như ta thấy. Cấm phá thai chưa bao giờ là ưu tiên của Đảng PiS. (Dự luật này được đề xuất bởi các nhóm theo Công giáo, không phải các lãnh đạo đảng.) Vì vậy, nhượng bộ không phải là một dấu hiệu của sự suy yếu. Ngược lại: ngoại trừ các thành phố lớn, chủ nghĩa dân tộc và chống chủ nghĩa tinh hoa của Đảng PiS vẫn rất phổ biến. Đảng PiS có thể tiếp tục nắm quyền bất chấp tất cả những tranh cãi — hoặc có lẽ chính nhờ những tranh cãi này.
Từ học trò cưng đến chú hề trong lớp
Ba Lan là một trong những câu chuyện nổi bật nhất về thành công ở Liên minh châu Âu. Kể từ khi gia nhập liên minh vào năm 2004, GDP bình quân đầu người của nước này đã tăng gần gấp đôi. Nhưng không phải tất cả mọi người đều được hưởng lợi ích như nhau. Warsaw đầy rẫy các quán cà phê sành điệu và các tòa nhà văn phòng lấp lánh, nhưng ở những nơi khác tiền lương vẫn bèo bọt và việc làm tốt thì khan hiếm.
"Ba Lan có một chút gì đó giống với nước Ý," Phó Thủ tướng Mateusz Morawiecki cho biết, với hình ảnh "quần đảo thịnh vượng" nằm giữa các vùng suy thoái. Augustow là một thị trấn hẻo lánh ở phía đông bắc, nơi toàn "người về hưu và người sống bằng tiền trợ cấp", cô Agnieszka Witkowska 43 tuổi cho biết, hiện cô đang sống ở Đức nhưng thi thoảng mới về thăm quê. Cô không thể hình dung ra việc hồi hương; vì cô cảm thấy, so với Tây Âu, tiền lương ở Augustow hầu như không đủ sống.
Đảng PiS đã tận dụng sự phân cách này. Theo ông Benjamin Stanley của Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Warsaw, giống như Đảng Nước Anh Độc lập của Anh, Đảng PiS đã thu hút những người bị "bỏ lại phía sau". Trong cuộc bầu cử năm ngoái, Đảng PiS nhận số phiếu cao nhất trong số tất cả các nhóm tuổi: mặc dù chỉ giành được 38% phiếu bầu, nhưng lại chiếm đa số ghế trong quốc hội. Những người ủng hộ đảng này là những người dân vùng nông thôn, ít học, trên 50 tuổi và đang vỡ mộng vì nền chính trị chính thống.
Kể từ khi lên nắm quyền, Đảng PiS đã cố gắng để làm hài lòng các bên ủng hộ. Phương sách chính của đảng là chương trình "500 +", dành cho đứa con thứ hai và tiếp theo của mỗi hộ gia đình một khoản trợ cấp 500 zlotys (tương đương 128 USD) mà không tính thuế. Đối với nhiều người, đây là một số tiền lớn. Ông Andrzej, một người bán hàng 61 tuổi ở thị trấn Sokolka, vô cùng ủng hộ chính sách này. "Chính phủ trước không cho chúng tôi cái gì cả", ông phàn nàn.
Ông Kaczynski đã cáo buộc rằng chính phủ, do đảng trung hữu Civic Platform lãnh đạo, đang quá thân thiện với Đức và Nga, kẻ thù lịch sử/truyền kiếp của Ba Lan. Gần đây ông đe dọa phản đối việc tái tranh cử của Donald Tusk, cựu thủ tướng xuất thân từ Đảng Civic Platform, vào ghế chủ tịch Hội đồng châu Âu nhiệm kỳ thứ hai. (Lý do của ông bắt nguồn từ thuyết âm mưu rằng Đảng Civic Platform giúp Nga che giấu sự thật về vụ tai nạn máy bay gần Smolensk vào năm 2010 khiến người anh sinh đôi của ông là Kaczynski Lech -- tổng thống Ba Lan vào thời điểm đó -- thiệt mạng.)
Tệ hơn nữa, ông Kaczynski bám vào suy nghĩ rằng những cựu đảng viên cộng sản Ba Lan đã bí mật thâu tóm vận hành đất nước cho đến cuối năm ngoái. Vào hồi tháng 2, một tổ chức trực thuộc chính phủ chịu trách nhiệm lưu trữ tư liệu từ thời Liên Xô cũ của Ba Lan đã nhanh chóng công bố bằng chứng cho thấy Lech Walesa, nguyên lãnh đạo phong trào Đoàn kết đẩy lùi chủ nghĩa cộng sản, đã làm chỉ điểm cho cảnh sát ngầm. Mục đích là để làm mất uy tín của những anh hùng thời kỳ quá độ hậu cộng sản. Ông Eugeniusz Smolar, một nhà phân tích chính sách đối ngoại cho biết chính phủ đang khuyến khích tinh thần "dân tộc chủ nghĩa, dân chủ phản cách mạng" trong dân chúng.
Đáng lo ngại nhất là những thay đổi đối với tòa án hiến pháp. Trong tháng 12, Đảng PiS đã sa thải năm thẩm phán mà Đảng Civic Platform vội vã bổ nhiệm trước khi từ bỏ quyền lực, thay thế họ bằng người của đảng mình. Đảng PiS cũng đã thay đổi luật và đòi hỏi phải có 2/3 số phiếu ủng hộ cho mọi phán quyết, khiến khó có thể hủy bỏ các luật của Đảng PiS. Bản thân tòa án hiến pháp cũng quyết định rằng những thay đổi này là vi hiến, nhưng chính phủ đã bác bỏ hiệu lực phán quyết của tòa án bằng cách không công bố phán quyết đó. Theo Rafal Trzaskowski, một chính trị gia của Đảng Civic Platform, chính phủ đang tấn công các tổ chức "phân biệt sự khác nhau giữa Ba Lan và Kazakhstan".
Chi ngân sách xã hội của Đảng PiS tăng vọt đã làm dấy lên những lo ngại rằng Ba Lan có thể phá vỡ giới hạn thâm hụt ngân sách 3% của Liên minh châu Âu trong năm tới. Chương trình 500+ sẽ tiêu tốn 22 tỷ zlotys vào năm sau, tương đương khoảng 1,2% GDP. Tháng 9 năm nay, thuế đánh vào các siêu thị (chủ yếu là sở hữu của người nước ngoài) dùng để chi trả cho chương trình này bị Ủy ban châu Âu tuyên bố là bất hợp pháp.
Chính phủ cũng có vẻ thiếu sự chuẩn bị cho cuộc khủng hoảng nhân
Mặc dù không được các nhà phân tích nước ngoài và người theo quan điểm tự do ở Warsaw ủng hộ, Đảng PiS vẫn có khả năng duy trì quyền lực thêm một thời gian nữa. Trong khi phe đối lập đang rơi rụng dần. Trong tám năm nắm quyền, Đảng Civic Platform đã ngày càng mất lòng dân chúng. Bên ủng hộ Đảng PiS cho thấy họ không quan tâm đến những tranh cãi xoay quanh chính phủ: Đảng PiS vẫn đang dẫn trước các đối thủ của mình trong các cuộc thăm dò với 30% ủng hộ, so với 24% ủng hộ cho Đảng Nowoczesna tự do và chỉ 16% cho Đảng Civic Platform.
Sự kết hợp giữa chủ nghĩa dân tộc và tự do tiền bạc của chính phủ được ủng hộ rộng rãi. Chỉ có Đảng Nowoczesna dám phản đối chính sách 500+; trong khi Đảng Civic Platform lại muốn chi hào phóng hơn. Theo chính trị gia Adam Bielan của Đảng PiS, cuộc tranh giành lợi ích dẫn đến một cuộc xung đột giữa "hai Ba Lan khác nhau". Số trí thức thành thị tham gia phản đối các vấn đề hiến pháp còn quá ít ỏi để duy trì một đảng. Mọi bên đều phải cạnh tranh để giành lá phiếu của người lao động phổ thông ở những nơi như Augustow. Hiện nay, chỉ một đảng có thể làm được việc này.
Phương Anh
The Economist
Bài trước: Các doanh nghiệp Ba Lan: Cố thủ tại Anh quốc
Tags: poland
-----
Why do governments leak information?
// Tyler Cowen
That is the topic of my latest Bloomberg column, here is part of the argument:
Sometimes governments trade leaked information to reporters, to curry favor. Other times leaks are used to hurt rivals within the public sphere, or a leak can serve as a trial balloon to test the popularity of an idea. Leaks also may help a president’s Cabinet members build up their own internal empires, which can boost a president’s agenda.
Or the American government may want to inform its people about, say, drone operations in Yemen, but without having to answer questions about the details. In this regard, leaks may substitute for more direct congressional oversight, to the benefit of the executive.
In other words, leaks are part of how the government manages the press and maintains its own popularity. A leak can get a story onto the front page, or if the first leak did not create the right impression, the information flow can be massaged by yet another leak.
Leaks are also a way of threatening other governments, yet without the president putting all of his credibility on the line. For instance, it can be leaked that the national security establishment would be especially unhappy with a further expansion of Israeli West Bank settlements. That sends a message, yet without committing the American government to any particular response if the settlements proceed. Or leaks can signal to foreign terrorists or governments that we know what they are up to.
Of course, many leaks are unwelcome, such as when national security confidences are disclosed. Given that reality, why haven’t American governments worked harder to prosecute unwelcome leaks and leakers?
Well, if that policy were pursued successfully, the only leaks that would occur would be “approved” or government-intended leaks, and everyone would figure this out. The government could no longer use leaks as a way of providing information or making threats in a distanced manner with plausible deniability.
Leak-receiving media outlets would feel more like pawns, and they would distance themselves from the leaking administration. Leaks would end up not being so different from announcements, which would counter the very purpose of leaks. And so whistle-blowing leaks and also security-diminishing leaks get pulled into the mix and tolerated to some degree.
Much of the rest of the column considers how matters have been changing under both Obama and Trump, and not generally for the better.