Làm thế nào một công ty lừa được cả thung lũng Silicon? Và nó đã bị vạch trần ra sao?

How One Company Scammed Silicon Valley.

Làm thế nào một công ty lừa được cả thung lũng Silicon?

And How It Got Caught.

Và nó đã bị vạch trần ra sao

In 2015, Vice President Joe Biden visited the Newark, Calif. laboratory of a hot new start-up making medical devices: Theranos.

Năm 2015, Phó Tổng thống Joe Biden đã đến Newark, California để thăm phòng thí nghiệm của một công ty khởi nghiệp mới nổi chuyên sản xuất thiết bị y tế: Theranos.

Biden saw rows of impressive-looking equipment — the company’s supposedly game-changing device for testing blood — and offered glowing praise for “the laboratory of the future.”

Biden đã nhìn thấy những dãy thiết bị trông rất ấn tượng – những thứ được kỳ vọng sẽ làm thay đổi cuộc chơi trên thị trường các thiết bị xét nghiệm máu – và ông dành nhiều lời khen nồng nhiệt cho “phòng thí nghiệm của tương lai”.

The lab was a fake.

Tuy nhiên phòng thí nghiệm đó là đồ giả.

The devices Biden saw weren’t close to being workable; they had been staged for the visit.

Các thiết bị mà Joe Biden thấy không có chút khả năng hoạt động nào; chúng đã được dàn dựng để phục vụ cho chuyến thăm.

Biden was not the only one conned.

Phó Tổng thống Biden không phải người duy nhất bị lừa.

In Theranos’s brief, Icarus-like existence as a Silicon Valley darling, marquee investors including Robert Kraft, Betsy DeVos and Carlos Slim shelled out $900 million.

Trong thời gian tồn tại ngắn ngủi nhưng rực rỡ như Icarrus, Theranos là đứa con cưng của Thung lũng Silicon, các nhà đầu tư chủ chốt của nó, bao gồm Robert Kraft, Betsy DeVos và Carlos Slim, đã đổ vào đây tới 900 triệu USD.

The company was the subject of adoring media profiles; it attracted a who’s who of retired politicos to its board, among them George Shultz and Henry Kissinger.

Công ty này từng là tâm điểm tung hô của giới truyền thông và thu hút cả những yếu nhân trong giới chính trị như George Shulz và Henry Kissinger tham gia vào Hội đồng quản trị.

It wowed an associate dean at Stanford; it persuaded Safeway and Walgreens to spend millions of dollars to set up clinics to showcase Theranos’s vaunted revolutionary technology.

Một phó khoa trường Stanford đã tỏ ra thán phục trước thành tựu của công ty này, còn hai tập đoàn Safeway và Walgreens sẵn sàng đầu tư hàng triệu đô-la để mở các phòng khám giới thiệu về công nghệ mang tính cách mạng của Theranos.

And its founder, Elizabeth Holmes, was feted as a biomedical version of Steve Jobs or Bill Gates, a wunderkind college dropout who would make blood testing as convenient as the iPhone.

Và nhà sáng lập công ty, Elizabeth Holmes, được ca ngợi là Steve Jobs hay Bill Gates trong lĩnh vực y sinh, một thiên tài đã bỏ học đại học để biến việc xét nghiệm máu trở nên tiện lợi như dùng iPhone.

This is the story the prizewinning Wall Street Journal reporter John Carreyrou tells virtually to perfection in “Bad Blood: Secrets and Lies in a Silicon Valley Startup,”

John Carreyrou, phóng viên đạt giải của tờ Wall Street Journal, đã kể lại gần như trọn vẹn câu chuyện này trong cuốn “Bad Blood: Secrets and Lies in a Silicon Valley Startup

which really amounts to two books.

(tạm dịch: “Máu bẩn: Những bí mật và gian dối của một công ty khởi nghiệp tại Thung lũng Silicon”), mà thực ra là hai cuốn sách nhỏ hơn.

The first is a chilling, third-person narrative of how Holmes came up with a fantastic idea that made her, for a while, the most successful woman entrepreneur in Silicon Valley.

Phần đầu tiên là một câu chuyện đáng sợ được kể ở ngôi thứ ba về quá trình Elizabeth Holmes hiện thực ý tưởng đã đưa cô trở thành nữ doanh nhân thành công nhất Thung lũng Silicon một thời.  

She cast a hypnotic spell on even seasoned investors, honing an irresistible pitch about a little girl who was afraid of needles and who now wanted to improve the world by providing faster, better blood tests.

Cô ta chuốc bùa mê những nhà đầu tư dày dạn kinh nghiệm nhất nhờ một câu chuyện hấp dẫn không thế cưỡng lại về một cô bé đã từng sợ kim tiêm và bây giờ muốn thay đổi thế giới bằng việc cung cấp phương thức xét nghiệm máu nhanh hơn, tốt hơn cách truyền thống.

Her beguiling concept was that by a simple pinprick — drawing only a drop or two of blood — Theranos could dispense with the hypodermic needle, which she likened to a gruesome medieval torture, and perform a full range of blood tests in walk-in clinics and, ultimately, people’s homes.

Giải pháp cô ta đưa ra vô cùng hấp dẫn. Bằng một đầu kim siêu nhỏ lấy đi chỉ một vài giọt máu, Theranos có thể thực hiện đầy đủ các loại xét nghiệm máu tại các cơ sở y tế, và mục tiêu cuối cùng là làm xét nghiệm ngay tại nhà mà không cần dùng đến mũi kim tiêm dưới da truyền thống, thứ mà Elizabeth Holmes ví như dụng cụ tra tấn khủng khiếp thời trung cổ.

The premise was scientifically dubious, and Theranos’s technology was either not ready, unworkable or able to perform only a fraction of the tests promised.

Tuy nhiên giải pháp này không có cơ sở khoa học xác đáng. Thực tế, công nghệ của Theranos chưa sẵn sàng, không thể thực hiện được hoặc chỉ có thể thực hiện một phần nhỏ các loại xét nghiệm đã hứa hẹn.

Many of the people who showed up at clinics actually had their blood drawn from old-fashioned needles.

Rất nhiều người trong số những người đến phòng khám thực ra vẫn bị lấy máu bằng kim tiêm truyền thống.

And most of the tests were graded not by Theranos’s proprietary technology, but by routine commercially available equipment.

Và phần lớn các xét nghiệm thực hiện bằng các thiết bị có sẵn phổ biến trên thị trường, mà không phải bằng công nghệ độc quyền của Theranos.

Despite warnings from employees that Theranos wasn’t ready to go live on human subjects — its devices were likened to an eighth-grade science project — Holmes was unwilling to disappoint investors or her commercial partners.

Mặc cho những lời cảnh báo từ nhân viên công ty Theranos  rằng sản phẩm của công ty chưa sẵn sàng áp dụng cho người — những thiết bị của công ty này chỉ giống như dự án khoa học của học sinh lớp 8 – Elizabeth Holmes không muốn làm các nhà đầu tư và đối tác thương mại của mình thất vọng.

The result was a fiasco.

Kết quả tất yếu là sự thất bại.

Samples were stored at incorrect temperatures.

Các mẫu máu được bảo quản ở nhiệt độ không phù hợp.

Patients got faulty results and were rushed to emergency rooms.

Các bệnh nhân nhận kết quả sai và được cấp tốc đưa đến phòng cấp cứu.

People who called Theranos to complain were ignored; employees who questioned its technology, its quality control or its ethics were fired.

Những người gọi điện đến Theranos để khiếu nại thì bị lờ đi; các nhân viên chất vấn công ty về công nghệ, quy trình kiểm soát chất lượng hay đạo đức kinh doanh thì bị sa thải.

Ultimately, nearly a million tests conducted in California and Arizona had to be voided or corrected.

Cuối cùng, gần một triệu xét nghiệm thực hiện ở California và Arizona đã bị hủy bỏ hoặc sửa lại.

The author’s description of Holmes as a manic leader who turned coolly hostile when challenged is ripe material for a psychologist; Carreyrou wisely lets the evidence speak for itself.

Những miêu tả của Carreyrou về Elizabeth Holmes như một nhà lãnh đạo bất thường, trở nên hằn học đến lạnh lùng khi bị thách thức, là tư liệu lý tưởng cho một nhà tâm lý học. Tác giả khéo léo để các bằng chứng tự lên tiếng. 

As presented here, Holmes harbored delusions of grandeur but couldn’t cope with the messy realities of bioengineering.

Như cuốn sách miêu tả, Elizabeth Holmes ôm ấp những ảo tưởng về sự vĩ đại nhưng không thể đối phó với những hiện thực phức tạp của ngành kỹ thuật sinh học hiện nay.

Swathed in her own reality distortion field, she dressed in black turtlenecks to emulate her idol Jobs and preached that the Theranos device was “the most important thing humanity has ever built.”

Chìm đắm trong thế giới ảo tưởng riêng mình, cô mặc áo len cổ lọ màu đen để bắt chước thần tượng  Steve Jobs và rao giảng rằng thiết bị của Theranos là "đồ vật quan trọng nhất mà con người từng tạo ra."

Employees were discouraged from questioning this cultish orthodoxy by her “ruthlessness” and her “culture of fear.”

“Sự vô cảm” và “nỗi sợ hãi đến ám ảnh” của Elizabeth Holmes khiến các nhân viên không buồn chất vấn sự sùng bái quá mức này.

Secrecy was obsessive.

Giữ bí mật thực sự là một điều ám ảnh.

Labs and doors were equipped with fingerprint scanners.

Các phòng thí nghiệm và cửa ra vào đều trang bị khoá vân tay.

The heart of the problem, Carreyrou writes, was that “Holmes and her company overpromised and then cut corners when they couldn’t deliver.”

Vấn đề cốt yếu, theo Carreyrou, là việc "Elizabeth Holmes và công ty của cô ta hứa hẹn quá mức những gì có thể thực hiện và luôn làm tắt quy trình khi không thể thực hiện đúng hạn."

To hide those shortcuts, they lied.

Để che dấu những sai phạm, họ buộc phải nói dối.

Theranos invented revenue estimates “from whole cloth.”

Theranos bịa ra doanh thu ước tính.

It boasted of mysterious contracts with pharmaceutical companies that never seemed to be available for viewing.

Công ty này còn khoác lác về những hợp đồng bí ẩn với các hãng dược mà dường như không ai có thể xác minh.

It spread the story that the United States Army was using its devices on the battlefield and in Afghanistan — a fabrication.

Công ty còn lan truyền câu chuyện rằng quân đội Hoa Kỳ đang sử dụng các thiết bị của Theranos trên chiến trường và ở Afghanistan — một câu chuyện hoàn toàn bịa đặt.

Even for a private company like Theranos, disclosure is the bedrock of American capitalism — the “disinfectant” that allows investors to gauge a company’s prospects.

Việc công khai thông tin là nền tảng của chủ nghĩa tư bản Mỹ, kể cả đối với một công ty chưa niêm yết như Theranos. Đây là “chất khử trùng” cho phép các nhà đầu tư đánh giá triển vọng của công ty.

Based on Carreyrou’s dogged reporting, not even Enron lied so freely.

Nếu đúng như lời tường thuật rõ ràng của Carreyrou, ngay cả Enron (công ty gian lân tai tiếng nhất nước Mỹ) cũng không nói dối trắng trợn và tràn lan như vậy.

Carreyrou’s presentation has a few minor flaws.

Tuy nhiên cách trình bày của Carreyrou có đôi chỗ thiếu sót.

He introduces scores of characters and, after a while, it becomes hard to keep track of them.

Ông giới thiệu một loạt các nhân vật nhưng sau một đoạn, độc giả rất khó theo dõi được hết.

In describing these many players he sometimes relies on stereotypes.

Trong khi miêu tả các nhân vật này, tác giả đôi khi dựa vào định kiến chủ quan.

Of an employee “built like an N.F.L. lineman” the author writes, “his physique belied a sharp intellect.”

Ví dụ, khi tả một nhân viên có vóc dáng cao lớn như tiền vệ bóng bầu dục, tác giả viết "tuy có vóc dáng to lớn nhưng anh ta có trí tuệ sắc sảo".

Actually, it didn’t; big people can also have sharp intellects.

Thực tế không đúng như vậy, người cao lớn vẫn có thể có trí tuệ sắc sảo.

Such blemishes in no way detract from the power of “Bad Blood.”

Tuy nhiên, một vài lỗi nhỏ trong cuốn sách không làm giảm giá trị của "Bad Blood"

In the second part of the book the author compellingly relates how he got involved, following a tip from a suspicious reader.

Trong phần hai của cuốn sách, tác giả thuật lại quá trình mình tham gia vào câu chuyện, bắt nguồn từ gợi ý của một độc giả hay hoài nghi. 

His recounting of his efforts to track down sources — many of whom were being intimidated by Theranos’s bullying lawyer, David Boies — reads like a West Coast version of “All the President’s Men.”

Tác giả kể lại những nỗ lực của mình để theo dấu các nguồn tin. Hành trình tìm kiếm nguồn tin của Carreyrou nghe như phiên bản bờ Tây của bộ phim chính trị "All the President's Men", trong đó nhiều người bị đe dọa bởi luật sư David Boies của Theranos.

The author is admirably frank about his craft.

Tác giả cũng thành thực một cách đáng ngưỡng mộ khi nói về những kỹ năng nghề nghiệp của mình.

He feels a “familiar rush” when he hears that patient false negatives could be life threatening — i.e., that he’s onto a big story.

Ông kể rằng mình cảm nhận "linh tính quen thuộc" khi ông nghe được rằng kết quả âm tính giả (false negatives) có thể đe dọa đến tính mạng của bệnh nhân — đó là điều khiến ông dấn thân theo đuổi câu chuyện lớn hơn.

In the end, Carreyrou got the Boies treatment — angry (but ultimately hollow) threats of a lawsuit.

Về cuối, Carreyrou còn đối mặt với phản ứng của luật sư David Boies với lời đe dọa sẽ kiện ông ra tòa đầy giận dữ nhưng hóa ra chỉ là nói suông.

Holmes also pleaded with Rupert Murdoch — the power behind The Wall Street Journal and, as it happened, her biggest investor — to kill the story.

Còn Elizabeth Holmes thì nài nỉ Rupert Murdoch — nhà tài phiệt đứng sau tờ The Wall Street Journal và thật tình cờ, cũng là nhà đầu tư lớn nhất của Theranos — chấm dứt câu chuyện trên.

It’s a good moment in American journalism when Murdoch says he’ll leave it to the editors.

Nhưng Murdoch nói sẽ để ban biên tập toàn quyền quyết định. Và đó là khoảnh khắc tuyệt vời của nền báo chí Mỹ.

After Carreyrou’s front-page exposé was published in 2015, Theranos’s business prospects collapsed, directors resigned and the S.E.C. sued Holmes for fraud (she settled).

Sau khi Carreyrou phơi bày câu chuyện trên trang nhất tờ báo vào năm 2015, toàn bộ hoạt động kinh doanh của Theranos sụp đổ. Các giám đốc từ chức và Ủy ban Chứng khoán và Sàn giao dịch Mỹ (SEC) khởi kiện Elizabeth Holmes vì ​​hành vi gian dối (cô ta đã dàn xếp vụ này).

The company also settled private suits.

Công ty cũng đã dàn xếp vài vụ kiện riêng lẻ khác.

Federal regulators, already on the trail, found numerous violations, including sloppy lab procedures and unreliable equipment.

Các nhà hành pháp liên bang đã bắt tay tìm kiếm và phát hiện một loạt các sai phạm bao gồm thủ tục cẩu thả trong phòng thí nghiệm và thiết bị không đáng tin cậy.

Theranos, they determined, put patient health in “immediate jeopardy.”

Họ nhận định rằng Theranos đã "gây nguy hại trực tiếp" cho sức khỏe bệnh nhân.

Several of the labs have been shuttered.

Một số phòng thí nghiệm đã bị đóng cửa.

Carreyrou has reported that Theranos is under criminal investigation and probably headed for liquidation.

Carreyrou cho biết Theranos đang bị điều tra hình sự và có thể đối mặt với nguy cơ giải thể.

The question of how it got so far — more than 800 employees and a paper valuation of $9 billion — will fascinate business school classes for years.

Câu hỏi làm thế nào công ty này có thể tiến được xa như vậy — hơn 800 nhân viên và giá trị sổ sách lên tới 9 tỷ đô la — sẽ là đề tài hấp dẫn cho các lớp học kinh doanh trong nhiều năm tới.

The first line of defense should have been the board, and its failure was shocking.

Lẽ ra hàng phòng hộ đầu tiên phải là Hội đồng quản trị, và sự thất bại của hội đồng là điều gây choáng váng.

Some of the directors displayed a fawning devotion to Holmes — in effect becoming cheerleaders rather than overseers.

Một vài ủy viên HĐQT thể hiện sự tôn sùng Elizabeth Holmes, khiến họ trở thành thành viên đội cổ vũ hơn là người giám sát.

Shultz helped his grandson land a job; when the kid reported back that the place was rotten, Grandpa didn’t believe him.

Giám đốc George Shultz sắp xếp để cháu trai của mình làm trong công ty. Khi người cháu phản hồi rằng công ty này rất tồi tệ thì ông ta lại không tin cháu mình.

There is a larger moral here:

Có một đạo lý mang tính khái quát hơn ở đây:

The people in the trenches know best.

Người ở trong chăn mới biết chăn có rận

The V.I.P. directors were nectar for investor bees, but they had no relevant expertise.

Các ủy viên HĐQT VIP là người thu hút các nhà đầu tư, nhưng các ủy viên này lại không có chuyên môn ngành nghề.

Even outsiders could have spotted red flags, but averted their eyes as if they wanted to believe.

Kể cả người ngoài công ty cũng nhìn thấy vấn đề, nhưng người trong cuộc chỉ thấy những gì họ muốn tin.

Fishy excuses — Holmes blamed a production delay on an earthquake in Japan — were blithely accepted.

Họ vui vẻ chấp nhận những lời bào chữa khó tin — như khi Elizabeth Holmes đổ cho động đất ở Nhật Bản làm gián đoạn việc sản xuất.

When a Walgreens team visited Theranos it pointedly asked for — and was denied — permission to see the lab.

Khi đội ngũ của siêu thị Walgreens đến thăm Theranos, họ đã bị từ chối khi yêu cầu đến xem phòng thí nghiệm.

A company consultant pleaded that the chain not go ahead with in-store clinics.

Một tư vấn viên của công ty khăng khăng rằng quy trình không phù hợp cho các phòng khám trong siêu thị.

“Someday this is going to be a black eye,” he predicted.

Người ấy dự đoán: "Điều này sẽ là một nỗi xấu hổ trong tương lai".

But Walgreens was plagued by a “fear of missing out.”

Nhưng đội ngũ Walgreens bị nhiễm "nỗi sợ bỏ lỡ cơ hội"

Like many executives, they were looking over their shoulder and not at the evidence.

Giống như nhiều giám đốc điều hành, họ bị ảnh hưởng bởi nỗi lo lắng của chính mình hơn là nhìn vào bằng chứng thực tế.

Surely, no one suspected a lie that big.

Rõ ràng, không ai ngờ được lời nói dối lại lớn như thế.

The fundamental premise “was to help people, and not to harm them,” Walgreens recounted, in a legal brief that sounded stunned.

Walgreens nhớ lại, lời tuyên bố “giúp mọi người, và không làm hại họ” được nêu trong bản hồ sơ tố tụng khiến người ta thấy sững sờ.

Yet another explanation is the gilt-edged and magical status that society confers on Silicon Valley, as a place where fantasies come true.

Tuy vậy, một phần chuyện này cũng là do xã hội quá tin vào thế giới lấp lánh nhiều phép màu của Thung lũng Silicon — nơi điều kỳ diệu trở thành hiện thực.