"Mượn Phật ăn oản"

-----

...Như đã nói ở trên, nghệ sĩ chân chính thường có triết lý riêng của họ. Nhu cầu " có triết lý" bắt đầu xuất hiện ở những kẻ "giả trân nghệ thuật" khi những người này có "sự thành công" nhất định. Thực tế, có một xu hướng nguy hiểm hiện nay cho nền văn hoá của ta, đó là không ít những kẻ giả trân của nền showbiz sau khi chiếm được không gian truyền thông, thu phục được sự o bế và tâng bốc của một số phóng viên mảng giải trí, vun đắp cho tên tuổi của mình trong các đám đông, và thu được bộn tiền… thì họ ngạo nghễ nghĩ đến việc lập ngôn.

Nghĩa là sau khi có danh tiếng và tiền bạc, những người này mong gây được ảnh hưởng lớn hơn và xa hơn bằng những triết lý nào đó, để thể hiện mình là bậc trưởng thượng. Ý muốn là tốt, nhưng đa phần phẩm cấp của những lập ngôn này quá thấp do xuất phát trên nền tảng thiếu vững chắc và ít thực tập đào luyện về mặt năng lực tư duy và tinh thần.

Thực tế, để lập ngôn cần 3 yếu tố quan trọng: (1) Ham chuộng trí tri; (2) Chất lượng tư duy, và (3) Có phẩm cách trí thức. Và để lập ngôn, nó phải là quá trình tu luyện đường dài và đắm sâu trong bể tu học. Phải thôi thúc, vật lộn và nhúng mình trong các cặp phạm trù, các hiện tượng học tinh thần. Ta không thể trồng hoa trên những mảnh đất hoang hoá, khô cằn. Không tu luyện, hoặc chỉ tu luyện bằng mồm, nhưng lại muốn nhảy cóc đi dạy thiên hạ thì chẳng khác nào diễn hề giữa chốn đông người.

Và cách thường thấy nhất, và dễ nhất là… vin vào Phật giáo. Qua nhiều năm tìm hiểu triết lý Phật giáo, tôi nhận ra rằng, không gì khó bằng việc hiểu được thấu triệt các quan điểm mang tính triết học của Phật giáo, nhưng cũng không gì dễ dàng bằng mượn Phật để đưa ra những diễn ngôn bùi tai, ma mị để dụ dẫn đám đông. Phật giáo hợp tạng duy tình của người Việt, và dễ bị "mượn Phật ăn oản" bởi những tay láu cá, nhất là khi những tay láu cá này lại có danh tiếng trong làng "công nghiệp giải trí". Những sự diễn giải chuẩn xác, sáng tạo thì hiếm hoi, mà đa số là ăn theo, nói leo, diễn đạt nông cạn và tùm lum. Và đám đông là dễ bị dụ nhất! Những tay mơ nông cạn này muốn khoác chiếc áo ma mị để dẫn dắt đám đông. Đám đông đi từ sự âm u hiện tồn, sang sự âm u do những người hiểu Phật một cách nửa mùa thích lập ngôn ban tặng.

Và nếu không vin vào Phật thì sẽ vin vào những thứ "tương tự Phật", như là "thiện", "từ bi", "nhà thờ Tổ" hay "Tổ nghiệp" chẳng hạn (mà "Tổ" là ai có khi người xây dựng "nhà thờ" còn chẳng biết). Nhưng nhu cầu có một sự ma mị, huyền ảo để làm công cụ điều phối tinh thần hoặc đánh lạc hướng sự chú ý của đám đông để phục vụ mục đích nào đó là có thật.

Thử quan sát những kẻ giả trân nghệ thuật đình đám nhất trong làng showbiz Việt hiện nay để thấy, ngoài tài sản kếch xù là những scandals, thì họ đã được đào luyện ở chiếc nôi nghệ thuật nào, tác phẩm nghệ thuật của họ là gì, đóng góp của họ cho nền văn hoá Việt Nam ra sao… hẳn nhiều người sẽ giật mình, thảng thốt đến sợ hãi… khi lờ mờ chạm đến câu trả lời. Những nhân vật này chỉ ký sinh trục lợi và làm tha hoá nền văn hoá, thay vì bồi đắp và tạo ra văn hoá.

Và những nghệ sĩ thực thụ, thì vẫn đang âm thầm cống hiến, dù bị đẩy ra bên lề bởi nền công nghiệp giải trí mải miết kiếm tiền.