"Thất bại chính phủ" là gì?

-----

Winston Churchill có lần nói là nếu nhét hai thằng Economists vào cùng một phòng thì một lúc sau ra ba ý kiến 😃 "If you put two economists in a room, you get two opinions, unless one of them is Lord Keynes, in which case you get three opinions."

Rào đón như thế để nói là mình không đồng ý với bạn Tự Anh trong tút gần đây liên quan đến Quỹ vaccine.

1/ Bạn Tự Anh cho rằng "việc thành lập Quỹ vắc-xin phòng Covid-19 là nỗ lực sửa chữa thất bại ngân sách bằng phương thức xã hội hóa". Cụ thể là trong dự toán ngân sách 2021 không có ngân sách cho vaccine.

Mình không đồng ý khi cho rằng đây là thất bại ngân sách. Ngân sách hàng năm (theo luật) sẽ được lập từ tháng 5, đến khoảng tháng 7-8 gì đó thì chốt với Bộ Tài Chính và Quốc hội chốt vào khoảng 11. Đối chiếu với tình hình phát triển vaccine thì thấy: Tháng 5/2020, thì chưa có vaccine (tháng 6 mới thử nghiệm qui mô hẹp vaccine Tầu, tháng 8 mới có Sputnik). Pfizer-BioNTech với Moderna của Mỹ và AstraZeneca của UK đến tháng 12/2020 mới được approved.

Túm lại là lúc VN lập ngân sách 2021 thì chưa có vaccine. Mà chưa có vaccine thì lập ngân sách làm sao?! Thêm nữa, chưa có vaccine thì làm gì có giá! Mà không có giá thì làm sao lập dự toán ngân sách? Cưỡng ép thì lại bốc thuốc 😃 !

Cho nên bảo năm 2021 không có ngân sách cho vaccine là thất bại ngân sách thì mình không đồng ý lắm. Nhưng nếu năm 2022 mà không có dự trù ngân sách cho vaccine thì sẽ là thất bại nhé!

2/ Bạn Tự Anh cho rằng theo ngôn ngữ kinh tế học, thì việc ngân sách không đủ trang trải là biểu hiện của “thất bại chính phủ” (government failure) về mặt ngân sách.

Mình tra mấy nguồn thì thấy chỉ nói thất bại chính phủ là khi các can thiệp của chính phủ vào nền kinh tế gây inefficiency hay phân bổ nguồn lực không tối ưu. (Government failure is commonly defined as a situation where government intervention in the economy creates inefficiency and leads to a misallocation of scarce resources.)

Trong trường hợp này, thì chính phủ Việt Nam đã làm gì đâu mà gọi là thất bại chính phủ về mặt kinh tế học? Chưa tạo ra cái inefficiency nào! 😃

Không biết là gần đây kinh tế học có mở rộng hay thay đổi định nghĩa về government failure không? Còn nếu theo cách hiểu cũ thì mình không đồng ý với Tự Anh. Ai có literature cập nhật hơn thì chia sẻ để cùng trao đổi.

Thay cho lời kết, thì mình ủng hô Quỹ vaccine nhé. Vì kể cả khi bạn không tiêm vaccine thì vẫn nên trả tiền cho cái herd immunity (một dạng social externality) mà những người tiêm tạo ra. Còn nếu bạn quan ngại về việc sử dụng Quỹ chưa minh bạch, rồi nằm ngoài ngân sách, vân vân mây mây, thì chỉ là những vấn đề kỹ thuật, có thể xử lý một cách dễ dàng.