Rắc rối khi Úc chọn ngày 22/9 làm quốc tang tưởng nhớ Nữ hoàng Elizabeth II

-----

Textbook kinh tế luôn viện dẫn 3 lý do cổ điển của market failure: (i) externalities, (ii) information asymmetry, (iii) monopoly. Tuy nhiên một nền kinh tế hiện đại có hàng nghìn yếu tố ảnh hưởng lên hoạt động của market, nếu không gây ra failure chí ít cũng làm market chệch choạc ít nhiều. Tôi sẽ viết về ba ví dụ thực tế của market failure không giống như trong textbook.

Sau khi thủ tướng Anthony Albanese công bố ngày thứ Năm 22/9 này là ngày nghỉ để toàn nước Úc tưởng nhớ nữ hoàng Elizabeth II có một panic nhỏ xảy ra trên thị trường OTC derivatives của Úc. Vấn đề là hôm đó là ngày rất nhiều hợp đồng OTC derivatives đáo hạn, chỉ riêng công ty tôi có 600 hợp đồng forwards/swaps phải roll vào ngày 22/9. Rất nhiều traders/dealers chọn ngày thứ Năm thứ 3 trong tháng roll các hợp đồng OTC để tránh tuần cuối cùng hàng tháng là lúc nhiều exchange traded instruments đáo hạn.

Thế nhưng bất ngờ ngày thứ Năm này trở thành non-trading day vì một quyết định thiếu cân nhắc của ông thủ tướng (không chỉ giới finance, giới doanh nghiệp và hiệp hội bác sĩ Úc cũng phản đối). Bởi vậy các hợp đồng OTC phải chuyển ngày đáo hạn sớm lên hoặc trễ hơn một ngày. Một việc tưởng không quá phức tạp (dù các cậu traders công ty tôi phải sửa tay 600 hợp đồng trên các trading platforms) nhưng giới brokers/dealers đã điên đầu suốt mấy ngày qua.

Lý do là họ rất khó có thể coordinate hàng nghìn traders đồng lòng chuyển ngày roll sớm lên hay trễ đi một ngày. Lưu ý rằng brokers/dealers thường chỉ là người trung gian, khi họ có long position với khách hàng A họ sẽ hedge bằng short position với khách hàng B (hoặc B+C+D...). Cho nên nếu A đồng ý chuyển ngày đáo hạn sớm lên một ngày thì họ phải thuyết phục B, C, D,... cùng chuyển ngày đáo hạn của những khách hàng đó sớm lên như vậy. Mà B, C, D không chỉ là các khách hàng trong Úc, họ có thể ở những nước khác mà ngày 22/9 không được nghỉ nên chẳng mặn mòi gì chuyển ngày. Chưa kể khá nhiều traders mua bán derivatives để hedge physical transactions cùng thời điểm nên rất khó chuyển ngày.

Invisible hand của thị trường luôn được coi là coordinator tốt nhất cho các hoạt động kinh tế. Nhưng trên thực tế nhiều market failure xảy ra khi thị trường không thể coordinate được vì lý do này hay lý do khác. Coordination failure ít nhiều liên quan đến information asymmetry, nhưng chủ yếu do các nguyên nhân văn hóa, xã hội, chính trị bất thường gây ra, đặc biệt khi các hoạt động kinh tế đã quá phức tạp/interconnected.

Trên đây là ví dụ thứ nhất về một market failure phi truyền thống. Tôi sẽ viết 2 ví dụ tiếp theo trong 2 phần tới.

Bài trước: Hợp đồng chênh lệch: đừng ảo tưởng mình giỏi