video
Thư viện
Tài trợ
Vì sao giá điện ở Úc tăng?
08 Jun, 2023
shared from fb Giang Le,
-----
Mấy hôm trước ông bạn Cau Thai của tôi đã có bài giải thích rất cặn kẽ về giá điện âm ở châu Âu. Tôi chỉ bổ sung một điều là giá điện (wholesale spot price) âm đã khá phổ biến ở Úc từ mấy năm nay. Tháng 5 vừa rồi spot price trên thị trường điện bang Victoria và Nam Úc đã âm gần như mỗi 2 ngày một lần (vào giữa trưa).
Trớ trêu là từ 1/7 tới giá điện ở các bang miền Đông Úc sẽ tăng từ 20-30% sau khi AER (cơ quan quản lý năng lượng Úc) vừa cho phép tăng giá trần (DMO price) bán lẻ. Hôm nay tôi vừa nhận được thông báo của công ty điện lực giá điện của nhà tôi sẽ tăng từ 24 lên 32 cent/kWh trong khi FIT điện mặt trời áp mái (họ mua lại của tôi khi thừa) vẫn giữ nguyên 12 cent.
Như đã viết trước đây thị trường điện của Úc, cả bán buôn lẫn bán lẻ, cạnh tranh rất dữ dội. Cơ quan quản lý nhà nước có can thiệp vào thị trường nhưng không quá nhiều vào cơ chế giá, chủ yếu đặt giá trần và giá sàn (giá sàn trên thị trường bán buôn là âm1000 AUD/MWh). Dù có thị trường tự do cạnh tranh từ lâu nhưng giá điện Úc vẫn tăng rất mạnh trong thời gian qua (và sắp tới), được cái tình trạng thiếu điện gần như không còn.
Có 3 nguyên nhân chính làm giá điện của Úc tăng. Thứ nhất demand tăng (khi GDP tăng) và xe hơi chạy điện ngày càng phổ biến. Thứ hai nhu cầu chuyển dịch sang các loại hình năng lượng sạch (cam kết zero emission, đóng cửa các nhà máy điện than) làm tăng chi phí sản xuất điện. Thứ ba là điện gió + điện mặt trời (không/chưa trữ được số lượng lớn) gây ra những khó khăn kỹ thuật mới dẫn đến tăng chi phí trung bình toàn mạng điện.
Chắc chắn trước mắt tốc độ tăng giá điện ở Úc sẽ tiếp tục cao hơn tốc độ tăng CPI. Chính phủ của đảng Lao động (cánh tả) vừa phải đưa ra một số chính sách trợ giá điện cho những hộ dân khó khăn. Bên cạnh đó bạn tôi làm việc ở một nhà máy điện của chính phủ cho biết nhà máy đó liên tục lỗ vì phải làm nhiệm vụ bình ổn giá (chào giá thấp ở những thời điểm spot price vọt lên). Nhìn chung Úc vẫn tuân theo nguyên tắc thả nổi thị trường để tín hiệu giá điều phối demand/supply đồng thời dùng income transfer để giúp đỡ người nghèo thay vì áp giá trần quá thấp.
Để giá điện tăng sẽ khuyến khích người dân tiết kiệm và lắp điện mặt trời áp mái. Giá tăng cũng khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào các nguồn điện và các công nghệ mới. Tỷ phú Mike Cannon-Brookes và một nhóm nhà đầu tư đang triển khai một dự án solar farm lớn nhất thế giới (10GW) trên sa mạc giữa nước Úc, sẽ xuất khẩu một phần qua Singapore bằng đường điện cao thế một chiều. Úc cũng đang đặt cược đầu tư mạnh vào công nghệ sản xuất hydrogen sạch, một cách trữ và vận chuyển điện tái tạo hiệu quả hơn pin lithium hay pumped storage hydro.
Nhìn chung chính sách dịch chuyển sang năng lượng tái tạo/sạch là điều nên làm. VN đã được khen ngợi do tỷ lệ điện gió/điện mặt trời tăng vọt trong vài năm qua. Nhưng những bất cập hiện tại sẽ chỉ giải quyết được một cách căn cơ khi giá điện căn bản phải do thị trường quyết định. Công thức của Úc rất đáng để VN tham khảo: tự do hóa thị trường (bao gồm cả giá bán buôn, bán lẻ) + trợ giúp tài chính trực tiếp cho những hộ gia đình khó khăn thay vì áp giá trần thấp. Có thể xem xét áp thuế môi trường lên các nguồn năng lượng phi tái tạo/bẩn trong giai đoạn chuyển đổi.
Giải pháp nói trên còn có thêm tác dụng hóa giải phần nào NIMBYism/Eco-extremism (đối với điện than, điện hạt nhân). EVN có thể đổ lỗi cho thị trường nếu phải cắt điện luân phiên hay phải nhập điện từ Lào/TQ. Các dự án điện gió, điện mặt trời cứ tự do đầu tư rồi đàm phán FIT với các công ty bán lẻ/nhà tiêu dùng lớn thay vì phải đợi Bộ Công thương ra khung giá. Nếu vậy tôi sẽ không ngạc nhiên đến một ngày nào đó giá spot price trên thị trường bán buôn điện của VN sẽ có lúc âm như Úc hay châu Âu hiện giờ.
Tags: economics
Post a Comment