video
Thư viện
Tài trợ
Nghịch lý Jevons là gì?
14 Jul, 2024
 |
| photo credit: nytimes |
Cách đây vài năm, hai bác sĩ ở San Francisco, Mary Mercer và Christopher Peabody, thuyết phục bệnh viện bận rộn nơi họ làm việc tiến hành một thí nghiệm. Họ thay thế những máy nhắn tin cũ kỹ và cứng nhắc bằng hệ thống rẻ hơn, linh hoạt hơn và mạnh mẽ hơn. Đó là WhatsApp.
Như podcast Planet Money đưa tin năm ngoái, thử nghiệm này không thành công. Lý do chính? Việc nhắn tin trở nên quá dễ dàng. Để gián đoạn một chuyên gia bận rộn bằng cách gọi họ qua máy nhắn tin yêu cầu họ gọi lại là một bước quan trọng, được thực hiện cẩn thận. Nhưng với WhatsApp, tại sao không chụp một bức ảnh hoặc thậm chí một tin nhắn video và gửi đi để nhận lời khuyên? Các bác sĩ nhanh chóng bị ngợp.
Với những người nghiên cứu kinh tế năng lượng, câu chuyện này nghe rất quen thuộc. Đó là nghịch lý Jevons. William Stanley Jevons sinh năm 1835 ở Liverpool, trong một đất nước trở nên giàu có nhờ cuộc cách mạng công nghiệp sử dụng than đá. Ông sắp bước sang tuổi 30 khi xuất bản cuốn sách làm nên tên tuổi của mình với tư cách là một nhà kinh tế học, The Coal Question. Jevons cảnh báo rằng than của Anh sẽ sớm cạn kiệt (một cảnh báo gây chú ý nhưng hóa ra là sai) nhưng điều thú vị hơn, ông cảnh báo rằng hiệu quả năng lượng không phải là giải pháp.
“Đó hoàn toàn là sự nhầm lẫn về ý tưởng khi cho rằng việc sử dụng nhiên liệu tiết kiệm đồng nghĩa với việc tiêu thụ giảm,” ông giải thích. “Thật ra là ngược lại.”
Hãy tưởng tượng lò luyện gang hiệu quả hơn được phát triển, một lò sẽ sản xuất ra nhiều sắt hơn với ít than hơn. Những lò luyện gang tiết kiệm hơn này sẽ phổ biến. Jevons lập luận rằng nhiều sắt hơn sẽ được sản xuất, điều đó là tốt, nhưng việc tiêu thụ than thực sự sẽ không giảm.
Điều này có đúng không? Ở mức độ nào đó, phân tích của Jevons chắc chắn đúng. Khi một công nghệ tiêu thụ năng lượng trở nên hiệu quả hơn, chúng ta sẽ sử dụng nhiều hơn.
Hãy xem xét ánh sáng. Cuối những năm 1700, Tổng thống George Washington tính toán rằng việc đốt một ngọn nến trong năm giờ mỗi đêm suốt cả năm sẽ tốn của ông £8. So với thu nhập của thời đó, đó là khoảng $1,000 theo tiền hiện nay. Những ngọn nến spermaceti tốt này đủ đắt để ngay cả một người giàu như Washington cũng phải tiết kiệm cẩn thận.
Ánh sáng hiện đại kinh tế hơn nhiều và do đó được sử dụng một cách không tiếc. Đèn LED sáng hơn nến nhiều lần và chúng ta sử dụng nhiều ánh sáng hơn và tiết kiệm ít năng lượng hơn so với những gì chúng ta có thể làm.
Hình thức mạnh hơn của cảnh báo của Jevons là nghịch lý Jevons đầy đủ, khi chúng ta sử dụng nhiều hơn công nghệ hiệu quả hơn đến mức chúng ta không giảm tiêu thụ năng lượng chút nào; trên thực tế, chúng ta tăng nó. David Owen, trong một bài viết cho The New Yorker, nhận xét rằng công nghệ làm lạnh từng được sử dụng để làm mát một tủ đựng thức ăn hiện nay được sử dụng để làm mát cả tòa nhà.
by tim harford,
Tags: economics
Post a Comment