video
Thư viện
Tài trợ
Lee Kuan Yew
25 Mar, 2015
Người sáng lập đất nước Singapore đã qua đời ngày 23 tháng Ba, thọ 91 tuổi.
Photo credit: edmwimg.
Không có chút tự đắc nào trong tên tập đầu tiên của cuốn hồi ký Lee Kuan Yew: "Câu chuyện Singapore". Rất ít các nhà lãnh đạo đã là hiện thân và thống trị đất nước của mình: có lẽ như Fidel Castro và Kim Il Sung, trong thời của họ. Nhưng cả hai người này không hề xứng với thành tích của ông Lee trong việc thúc đẩy Singapore "Từ thế giới thứ ba đến thế giới thứ nhất" (như tên tập thứ hai). Hơn nữa, ông điều hành nước này với sự chênh lệch tồi tệ hơn nhiều: không có không gian, ngoại trừ một hòn đảo nhỏ đông đúc; không có tài nguyên thiên nhiên; và, như một hòn đảo của những người nhập cư với nhiều thứ tiếng, không có nhiều lịch sử chung. Việc tìm kiếm một di sản chung có lẽ là lý do vì sao, trong những năm 1990, Singapore của ông Lee kêu gọi "những giá trị châu Á". Vào lúc đó, Singapore là nơi phương Tây hóa nhất ở châu Á.
Bản thân ông Lee, được ông nội ái mộ nước Anh thêm chữ "Harry" vào tên Trung Hoa của ông, đã từng được George Brown, bộ trưởng ngoại giao Vương quốc liên hiệp Anh và Bắc Ireland, gọi là "người Anh sắt máu giỏi nhất ở đông Suez". Ông tự hào về thành công của mình trong xã hội thuộc địa. Ông là một học sinh nổi trội ở Singapore thời tiền chiến, và sau khoảng thời gian chiếm đóng Singapore của Nhật Bản các năm 1942-45, một lần nữa lại xuất sắc ở Trường Kinh tế London và Cambridge. Ông và vợ, Kwa Geok Choo (Kha Ngọc Chi), đều đứng đầu trong ngành luật.
Khi Geok Choo lần đầu tiên xuất hiện trong cuốn "Câu chuyện Singapore", như là một sinh viên, kinh dị trong các nỗi kinh dị, chiến thắng chàng Harry trẻ tuổi trong các kỳ thi kinh tế học và tiếng Anh. Ông Lee luôn xuất sắc trong kết nạp cũng như ép buộc. Khi trở về Singapore vào năm 1950, ông tin tưởng rằng bà "có thể là trụ cột gia đình duy nhất và nuôi nâng các con", cho ông một "chính sách bảo hiểm" để ông có thể tham gia chính trị. Ông vẫn tận tụy với bà. Trước khi bà mất, bà nằm liệt giường và mất tiếng trong hai năm, ông giữ một danh sách các cuốn sách ông đọc cho bà nghe: Lewis Carroll, Jane Austen và các bài thơ của Shakespeare.
Trong đời sống chính trị của mình, ông không có chút dấu hiệu nào của sự dịu dàng nhân hậu bên trong đó. Chịu ảnh hưởng của Harold Laski, người ông đã gặp ở Trường Kinh tế London, ông tham gia phong trào chống thực dân trong những năm 1950, và ở Vương quốc liên hiệp Anh và Bắc Ireland đã vận động cho Công đảng. Nhưng với ông ý thức hệ luôn ở vị trí thứ hai so với đánh giá thực tế về quyền lực hoạt động như thế nào. Trong cuộc sống sau này, ông phê phán nhà nước phúc lợi như là gốc rễ của tình trạng bất ổn của Vương quốc liên hiệp Anh và Bắc Ireland. Ông cũng tự hào về kỹ năng chiến đấu đường phố của mình: "Không một ai nghi ngờ nếu anh đối đầu với tôi, tôi sẽ đeo quả đấm sắt vào và không để anh thoát." Ông là một nhà điều hành tàn nhẫn, khéo léo vận động bản thân lên tới vị trí đứng đầu Đảng Nhân dân Hành động (PAP) để trở thành thủ tướng đầu tiên của Singapore khi chế độ tự quản được trao vào năm 1959. Ông ở vị trí này tới 31 năm.
Chỉ một lần duy nhất trong thời gian đó chiếc mặt nạ sắt rơi xuống. Sau khi đưa Singapore gia nhập liên bang với Malaysia vào năm 1963, ông Lee lại đưa nước này ra khỏi liên bang khi nó bị trục xuất vào tháng 8 năm 1965, với việc Thủ tướng Malaysia cáo buộc ông dẫn đầu một chính phủ "không chứng tỏ sự trung thành với chính quyền trung ương". Về phần mình, ông dần tin rằng nước Singapore với đa số người dân gốc Hoa sẽ luôn ở thế bất lợi trong một chính thể mà người Malay chiếm ưu thế. Tuy nhiên ông thú nhận, ông đã tin tưởng và chiến đấu cho việc sáp nhập liên bang trong cả cuộc đời mình. Tuyên bố ra khỏi liên bang, ông đã khóc. Có lẽ, ngoài việc buồn phiền với những nỗ lực bị lãng phí và hy vọng tiêu tan, ông đã thấy trước rằng, với việc Singapore bị tước đi vùng nội địa thiên nhiên của nó, ông sẽ không bao giờ lên được vũ đài chính trị đủ lớn cho tài năng của mình.
Bù đắp lại, ông biến Singapore thành một câu chuyện thành công về kinh tế vô cùng đáng ngưỡng mộ. Như ông và chính quyền của ông sẽ thường xuyên nhắc nhở, điều này dường như còn xa mới là kết quả khả năng nhất trong những ngày đen tối của những năm 1960 đó. Một nguồn cung cấp nước đầy đủ là một trong số rất nhiều nguồn lực mà Singapore thiếu, khiến nước này phụ thuộc một cách đáng báo động vào một đường ống dẫn từ bán đảo Malaysia, mà nó vừa tách ra. Quốc phòng nước này nhờ vào thiện chí của Mỹ và sức mạnh sụp đổ của cường quốc thực dân cũ, Vương quốc liên hiệp Anh và Bắc Ireland. Người khổng lồ trong khu vực, Indonesia, đã thực hiện chính sách Konfrontasi - thù địch với Liên bang Malaysia mà chỉ chút nữa là chiến tranh nổ ra để chứng minh luận điểm rằng: chỉ là một tai nạn của lịch sử thuộc địa mà Malaya do người Anh cai trị và các nhánh của nó tách ra khỏi Đông Ấn do người Hà Lan cai trị, mà đã trở thành Indonesia.
Singapore như một quốc gia không tồn tại. "Làm thế nào chúng tôi có thể hình thành một quốc gia từ những người di cư nhiều thứ tiếng đến từ Trung Hoa, Ấn Độ, Malaysia, Indonesia và nhiều vùng khác ở châu Á?" ông Lee tự hỏi khi ngẫm lại. Bạo loạn sắc tộc trong những năm 1960 ở chính Singapore cũng như ở Malaysia định hình tư tưởng của ông Lee trong suốt phần còn lại cuộc đời mình. Ngay cả khi Singapore xuất hiện trong mắt thế giới bên ngoài như một nơi hài hòa, yên bình, mà thật ra ổn định đến mức nhàm chán, chính quyền nước này thường hành xử như thể nó đang rón rén bên bờ vực thẳm của hận thù sắc tộc. Nhà ở công cộng, một trong những thành công lớn nhất của chính quyền, vẫn tuân theo hệ thống hạn ngạch sắc tộc, để người Malay và Ấn Độ thiểu số không thể hợp lại và biến chúng thành những khu ổ chuột.
Dấu chấm nhỏ trên bản đồ
Cảm giác yếu đuối bên ngoài và mong manh bên trong đó là trọng tâm các chính sách của ông Lee đối với đất nước non trẻ này. Bị Vương quốc liên hiệp Anh và Bắc Ireland bỏ rơi vào năm 1971 khi cường quốc này rút khỏi "đông Suez", Singapore luôn coi quốc phòng là ưu tiên cao, dù những mối đe dọa trực tiếp tới an ninh nước này đã giảm bớt. Quan hệ với Malaysia thường xuyên căng thẳng, nhưng chưa bao giờ chạm đến điểm mà một cuộc xung đột quân sự có khả năng xảy ra. Và Indonesia đã chấm dứt Konfrontasi vào giữa những năm 1960. Sự hình thành của Hiệp hội các nước Đông Nam Á vào năm 1967, với ông Lee là một trong những người sáng lập, đã giúp kết nối các nước trong khu vực với nhau. Tuy nhiên, thanh niên Singapore vẫn phải mất hai năm thực hiện nghĩa vụ quân sự trong các lực lượng vũ trang. Chi tiêu quốc phòng, trong một đất nước có 5,5 triệu dân, nhiều hơn so với Indonesia, với gần 250 triệu dân; và trong năm 2014 chiếm tới hơn một phần năm ngân sách quốc gia.
Cảm giác yếu đuối bên ngoài và mong manh bên trong đó là trọng tâm các chính sách của ông Lee đối với đất nước non trẻ này. Bị Vương quốc liên hiệp Anh và Bắc Ireland bỏ rơi vào năm 1971 khi cường quốc này rút khỏi "đông Suez", Singapore luôn coi quốc phòng là ưu tiên cao, dù những mối đe dọa trực tiếp tới an ninh nước này đã giảm bớt. Quan hệ với Malaysia thường xuyên căng thẳng, nhưng chưa bao giờ chạm đến điểm mà một cuộc xung đột quân sự có khả năng xảy ra. Và Indonesia đã chấm dứt Konfrontasi vào giữa những năm 1960. Sự hình thành của Hiệp hội các nước Đông Nam Á vào năm 1967, với ông Lee là một trong những người sáng lập, đã giúp kết nối các nước trong khu vực với nhau. Tuy nhiên, thanh niên Singapore vẫn phải mất hai năm thực hiện nghĩa vụ quân sự trong các lực lượng vũ trang. Chi tiêu quốc phòng, trong một đất nước có 5,5 triệu dân, nhiều hơn so với Indonesia, với gần 250 triệu dân; và trong năm 2014 chiếm tới hơn một phần năm ngân sách quốc gia.
Đối với ông Lee, tính dễ bị tổn thương của Singapore cũng biện minh cho việc tước đi một số quyền tự do dân chủ của người dân. Bỏ tù những phần tử bị nghi ngờ theo cộng sản trong những ngày đầu áp dụng các phương pháp mạnh tay này là một ví dụ. Nhưng nó đã dần trở nên tinh vi hơn: một sự kết hợp của thành công về kinh tế, sắp xếp gian lận khu vực bầu cử, kiểm soát báo chí gắt gao và truy lùng pháp lý các chính trị gia đối lập và những người phê bình, kể cả báo chí nước ngoài. Singapore đã có các cuộc bầu cử định kỳ, tự do và công bằng. Thật vậy, bầu cử là bắt buộc, dù vào năm 1994 ông Lee nói rằng ông "về mặt trí thức, không tin rằng hình thức một người dân - một lá phiếu là tốt nhất". Ông nói Singapore thực hiện hình thức này vì đó là những gì người Anh để lại. Vì vậy, ông đã thiết kế một hệ thống mà các cuộc bầu cử được tổ chức trong sạch, nhưng gần như không thể khiến Đảng Nhân dân Hành động mất quyền lực. Lý do lớn nhất cho điều trên là thành công kinh tế của nước này: với tốc độ tăng trưởng trung bình gần 7% một năm trong bốn thập kỷ.
Nhưng đảng của ông Lee không để bất kỳ điều gì chỉ dựa trên may rủi. Các phương tiện truyền thông truyền thống thiếu sức mạnh; các chính trị gia đối lập bị đẩy tới chỗ phá sản do bị áp dụng khốc liệt những luật lệ cấm phỉ báng - di sản của Vương quốc liên hiệp Anh và Bắc Ireland; các cử tri đều đối mặt với những mối đe dọa rằng, nếu họ chọn các ứng cử viên đối lập, khu vực bầu cử của họ sẽ chịu thiệt thòi trong việc phân bổ các nguồn vốn ngân sách; ranh giới khu vực bầu cử bị chính quyền tùy ý vẽ vời. Theo những người ủng hộ, ưu điểm của hệ thống của ông Lee, là nó cho phép bầu cử vừa đủ cạnh tranh để giữ cho chính quyền trung thực, nhưng không quá nhiều tới mức khiến có nguy cơ mất quyền lực. Vì vậy, chính quyền có thể nhìn trước mọi điều thay cho người dân, lên kế hoạch dài hạn và chống lại xu hướng phải chiều theo những áp lực dân túy.
Ông Lee có niềm tin vững chắc vào chế độ nhân tài. "Chúng tôi quyết định những gì là đúng. Không bao giờ bận tâm tới những gì người dân nghĩ," như ông nói thẳng thừng vào năm 1987. Các bộ trưởng trong chính quyền của ông được trả lương cao nhất trên thế giới, nhằm thu hút tài năng từ khu vực tư nhân và hạn chế tham nhũng. Tham nhũng thực sự hiếm khi xảy ra ở Singapore. Giống như những tội khác, nó được ngăn chặn một phần bởi nhiều hình phạt khắc nghiệt khác nhau, từ đánh đòn tàn bạo cho tội phá hoại tới treo cổ vì tội giết người hay buôn lậu ma túy. Như ông Lee cũng nói: "Giữa được yêu thương và bị sợ hãi, tôi luôn tin Machiavelli đã đúng. Nếu không ai sợ tôi, tôi trở nên vô nghĩa." Tuy nhiên, là một nước công an trị, Singapore lại thành công đến mức bạn hiếm khi thấy một cảnh sát nào.
Người đàn ông tuyệt vời (A cool guy)
Theo một số cách, ông Lee là một người hơi lập dị. Trong số những người có uy tín lớn của thế kỷ 20 được tạp chí Wall Street Journal phỏng vấn vào năm 1999, ông là người duy nhất bỏ qua báo in, điện, động cơ đốt trong, internet và chọn máy điều hòa không khí là phát minh có ảnh hưởng nhất của thiên niên kỷ. Ông giải thích rằng, trước khi có máy điều hòa, người dân sống ở các vùng nhiệt đới gặp bất lợi vì nhiệt độ và độ ẩm ảnh hưởng xấu tới chất lượng công việc của họ.
Theo một số cách, ông Lee là một người hơi lập dị. Trong số những người có uy tín lớn của thế kỷ 20 được tạp chí Wall Street Journal phỏng vấn vào năm 1999, ông là người duy nhất bỏ qua báo in, điện, động cơ đốt trong, internet và chọn máy điều hòa không khí là phát minh có ảnh hưởng nhất của thiên niên kỷ. Ông giải thích rằng, trước khi có máy điều hòa, người dân sống ở các vùng nhiệt đới gặp bất lợi vì nhiệt độ và độ ẩm ảnh hưởng xấu tới chất lượng công việc của họ.
Giờ đây, họ "không còn bị tụt hậu nữa". Cherian George, một nhà báo và học giả, phát hiện trong phép ẩn dụ này phong cách chính quyền quản lý của ông Lee, và đã viết một trong những cuốn sách hay nhất về nó: "Quốc gia máy lạnh: Tiểu luận về chính trị học của sự thoải mái và kiểm soát". Ông Lee đã làm cho Singapore trở nên thoải mái, nhưng cũng cẩn trọng giữ kiểm soát bộ điều chỉnh nhiệt độ. Người Singapore, thấy hòn đảo của họ biến đổi và hiện đại hóa, có vẻ chấp nhận điều này. Nhưng trong năm 2011, Đảng Nhân dân Hành động có kết quả tồi tệ nhất trong một cuộc tổng tuyển cử từ trước đến nay (chỉ giành được 60% số phiếu bầu và 93% số ghế!). Nhiều người cho rằng thay đổi sẽ phải đến, và cấu trúc ông Lee đã xây dựng không còn phù hợp với thời đại Facebook và các mạng lưới đang phát triển mà nó không còn có thể kiểm soát. Họ bắt đầu nổi giận về những hạn chế áp lên cuộc sống của họ, dường như không còn quá thuyết phục về sự mong manh của Singapore, và ít sợ hậu quả của việc chỉ trích chính quyền.
Đặc biệt, họ phẫn nộ khi rất nhiều người, dù tham gia chương trình tiết kiệm bắt buộc được phô trương thường xuyên, nhưng vẫn không đủ tiền cho việc nghỉ hưu. Và họ đổ lỗi cho mức độ nhập cư cao khiến tiền lương bị kìm hãm ở mức thấp và chi phí sinh hoạt tăng cao. Đây là hậu quả của thất bại duy nhất trong số rất nhiều chiến dịch của ông Lee để người dân Singapore thay đổi cách sống của họ. Ông đã thành công trong việc tạo ra một quốc gia của người nói tiếng Quan Thoại - những người trở nên lịch sự hơn so với trước đây - không cẩu thả băng qua đường và cũng không nhai kẹo cao su; nhưng ông không thể thuyết phục họ sinh thêm con. Đầu những năm 1980, ông từ bỏ chính sách "dừng lại ở hai con để nuôi dạy con tốt" của mình, và bắt đầu khuyến khích những người có giáo dục cao có nhiều con hơn. Nhưng, ba thập kỷ sau đó, phụ nữ Singapore có tỷ suất sinh thấp nhất trên thế giới.
Nguyên tắc cha truyền con nối
"Thất bại" của cuộc bầu cử năm 2011 đưa ông Lee vào giai đoạn về hưu cuối cùng. Năm 1990, ông đã chuyển từ chức thủ tướng sang chức "bộ trưởng cấp cao", và trong năm 2004 thành "cố vấn bộ trưởng". Giờ đây ông rời nội các, nhưng vẫn ở trong quốc hội. Tới lúc đó, người giữ chức thủ tướng Singapore trong bảy năm là Lee Hsien Loong (Lý Hiển Long), con trai ông. Gia đình họ Lee sẽ kiện bất kỳ ai ám chỉ chế độ gia đình trị. Và, đối với ông Lee, tài năng do di truyền là một thực tế hiển nhiên. "Đôi khi hai con ngựa xám có thể sinh ra một con ngựa trắng, nhưng hiếm lắm. Nhưng nếu bạn có hai con ngựa trắng, khả năng rất cao là bạn có các con ngựa trắng được sinh ra."
"Thất bại" của cuộc bầu cử năm 2011 đưa ông Lee vào giai đoạn về hưu cuối cùng. Năm 1990, ông đã chuyển từ chức thủ tướng sang chức "bộ trưởng cấp cao", và trong năm 2004 thành "cố vấn bộ trưởng". Giờ đây ông rời nội các, nhưng vẫn ở trong quốc hội. Tới lúc đó, người giữ chức thủ tướng Singapore trong bảy năm là Lee Hsien Loong (Lý Hiển Long), con trai ông. Gia đình họ Lee sẽ kiện bất kỳ ai ám chỉ chế độ gia đình trị. Và, đối với ông Lee, tài năng do di truyền là một thực tế hiển nhiên. "Đôi khi hai con ngựa xám có thể sinh ra một con ngựa trắng, nhưng hiếm lắm. Nhưng nếu bạn có hai con ngựa trắng, khả năng rất cao là bạn có các con ngựa trắng được sinh ra."
Ý tưởng như vậy, áp dụng lên sắc tộc, tiến gần tới phân biệt chủng tộc. Các lãnh đạo thành công của phương Tây đến gặp ông ở Singapore sẽ tránh xa lĩnh vực nhạy cảm như vậy. Họ thiên về hỏi ý kiến của ông về sự trỗi dậy của Trung Hoa hay sự thoái trào của nước Mỹ. Họ cũng khâm phục sự thoải mái và thành công kinh tế Singapore dưới thời ông Lee, và tìm kiếm lời khuyên của ông về cách áp dụng lại ở nước mình. Trong khi đó, việc kiểm soát và "trật tự xã hội" tốt ở nước này cũng thu hút nhiều người hâm mộ, bao gồm cả các nhà lãnh đạo Trung Hoa, đặc biệt là Deng Xiaoping (Đặng Tiểu Bình), cũng như ông Lee, là thành viên của tộc người Hakka (Khách Gia) Trung Hoa. Vì vậy ông Lee, nổi tiếng về cả việc là nỗi kinh hãi đối với người cộng sản ở trong nước và là người chỉ trích sự suy đồi của phương Tây cùng chủ nghĩa lý tưởng nhợt nhạt của nó, vui sướng trong vai trò một nhà tư tưởng địa chính trị. Hẳn ông phải tự hỏi, giá mà số phận trao cho ông một siêu cường thay vì một nhà nước thành phố?
Sơn Phạm
The Economist
Bài trước: Singapore giành được độc lập như thế nào?
Tags: economics
Lý Diệu chẳng có, Lý Thông hơi nhiều
Lý Tưởng giai đoạn chợ chiều
Lý Do Lý Trấu treo niêu Lý Tình
Lý Trí Lý Thuyết quang vinh
Bắt anh Lý Lịch xác minh dăm đời
Lý Công sinh bất phùng thời
Loay hoay Lý Giải trò chơi Lý Kỳ
Ngày 23-3-2015, khi ông Lý Quang Diệu mất, Thủ tướng Australia Tony Abbott nói: "Nhờ sự dẫn dắt của ông Lý Quang Diệu, hiện Singapore là một trong các quốc gia thịnh vượng nhất thế giới, một trung tâm tài chính và là một trong những nơi dễ làm ăn nhất thế giới. Khu vực chúng ta nợ ông Lý Quang Diệu quá nhiều!".
Ông Tony Abbott nói đúng, nhiều nước nợ ông Lý Quang Diệu ít ra là một niềm cảm hứng phát triển, thay đổi vận mệnh.
Không có câu nói trước (của ông Lý Quang Diệu) thì đã không có câu nói sau (của ông Tony Abbott).
Điều tôi lo sợ chính là tính tự mãn. Khi mọi thứ trở nên tốt đẹp hơn, con người thường có xu hướng làm ít đi.
Người Mỹ vận hành một hệ thống gọn gàng hơn và có sức cạnh tranh hơn. Họ có nhiều bằng sáng chế hơn. Họ luôn cố gắng tạo được thứ gì đó mới hoặc làm điều gì đó tốt hơn.Chỉ có kẻ ngu mới chống Hoa Kỳ.
Một người không thể kiểm soát những người đi theo mình, dù có hay không đưa ra lời đe doạ nào, thì không thể trở thành nhà lãnh đạo.
Trung Quốc sẽ không sớm đạt tới đẳng cấp của Mỹ về mặt năng lực quân sự, nhưng lại đang nhanh chóng phát triển các phương tiện không tương ứng để thách thức sức mạnh quân sự của Hoa Kỳ. Trung Quốc hiểu rằng sự tăng trưởng của mình tùy thuộc vào hàng nhập khẩu, bao gồm cả năng lượng, nguyên liệu thô và lương thực…
Để làm người dân hạnh phúc, bạn phải thực hiện 1 trong 2 việc sau: hoặc cung cấp những thứ có thể thỏa mãn họ, chẳng hạn như thực phẩm ngon hơn, quần áo đẹp hơn, nhà cửa khang trang hơn; hoặc, nếu bạn không thể làm như vậy, cho họ thấy viễn cảnh về những điều tốt đẹp sắp diễn ra.
Hơn 40 năm về trước, người viết này có qua Singapore cho một cuộc hội thảo quốc tế học được một điều rất nhỏ về tính chất thực tế ấy.
Bên dưới các công thự hay ngân hàng có nhiều bãi đậu xe. Mỗi chiều, khi mọi người ra về, bãi trống này lại là trung tâm của các hàng quán. Nhiều xe bán mỳ, hủ tiếu hay đặc sản địa phương giăng bạt kéo ghế bán hàng trên bãi, với đầy đủ tiện nghi về điện nước có sẵn ở dưới. Du khách tản bộ qua đó có dịp thưởng thức nhiều món ăn truyền thống như tại nhiều xứ Đông Nam Á khác, mà chắc chắn là lành và vệ sinh hơn. Thế rồi đến khuya, mọi hàng quán đều thu dọn và rửa sạch các bãi đậu xe cho ngày hôm sau.
Họ sử dụng từng thước vuông với hiệu năng và ngăn nắp. Tấc đất tấc vàng là vậy!
Với một người như Lý Quang Diệu, nếu có một lãnh thổ trù phú như Việt Nam thì đã thừa sức nuôi được 200 triệu dân - và là cường quốc chẳng ai dám bắt nạt hết. Và không chơi dại đòi giải phóng hay cách mạng khiến xứ sở bị tàn phá từ vật chất đến tinh thần...
Than ôi!
Ông triệt để áp dụng quy luật kinh tế thị trường và tạo ra phép lạ kinh tế thật nhờ tự do kinh tế chứ không theo tinh thần "kinh tế chỉ huy". Thí dụ là Tập đoàn đầu tư Temasek là một doanh nghiệp nhà nước, nhưng có quyền độc lập về kinh doanh và phải cạnh tranh như tư nhân chứ không là nơi trục lợi của các đảng viên của đảng cầm quyền. Khác với TQ và VN! Họ liêm chính hơn nhiều.
Nhưng ngược lại, ông Lý kiểm soát báo chí và chính trị rất chặt chẽ - thậm chí hà khắc theo tiêu chuẩn của Tây phương. Và dĩ nhiên là bị phê phán về chuyện ấy. Lý Quang Diệu rất nghiệt ngã khi bảo vệ kỷ cương xã hội chứ không phóng túng như cánh tả tại Tây phương.
Bài toán lập quốc của Singapore khó hơn của Việt Nam thời 45 nhưng thành công là nhờ Lý Quang Diệu. Nhưng dù sao, Singapore chỉ là một đảo quốc nhỏ nên hoàn cảnh có khác với nhiều quốc gia kia.
''Khi ông Lý Quang Diệu đi đâu vì công việc hoặc mục đích khác và thấy có loại cây nào có thể trồng và mọc tốt được ở Singapore, ông mang hạt giống hoặc trực tiếp mang cây giống đó về nước.
''Ông đích thân kiểm tra sức khỏe của chính những cây mà ông mang về trồng chứ không phải chỉ quan sát mà thôi. Ông biết rõ tên và tên khoa học của loài cây đó.''
Đây là thành quả thu được sau nhiều năm nghiên cứu thử nghiệm thông qua dự án Hợp tác nghiên cứu và công nghệ Singapore-MIT (SMART), khởi đầu chỉ với hai chiếc xe golf tại Đại học quốc gia Singapore (NUS).
kết hợp với mô hình điều hành đất nước trong Thời đại Khai sáng ở Anh thế kỷ 19, một loạt các định chế với thái độ tích cực về thương mại, đổi mới sáng tạo và toàn cầu hóa, kết hợp với kinh tế chính trị hình thành pháp quyền, tư hữu và thương mại tự do.
-----
what actually makes Singapore so unique and probably impossible (or at least very difficult) to replicate: the Peranakan culture (a pan-Asian blend of descendants of merchants and traders from China, Malaysia, Indonesia and India) and its predilection for commerce and trade.
a relatively rare trait: a positive view of commercial activity as the machine of wealth creation and basis of improving one’s life.
So when Peranakan culture was combined with the British Enlightenment model of governance in the 19th century, the result was truly unique. A set of cultural institutions characterized by positive attitudes towards commerce, innovation and globalization was combined with robust political economy in the form of strong rule of law, property rights and free trade.
"Ám sát Ngô Đình Diệm là một việc có hại. Ông ta là một người có khả năng lãnh đạo, không ai thay thế được ông ta. Có những cách khác để bắt Diệm thay đổi chính sách hay phương cách cai trị của ông ta. Việc vất bỏ ông ta đã gây nên mất ổn định và tệ hơn là tâm trạng bất an về việc hiện có một nhà lãnh đạo nào đó có thể đứng lên vì Việt Nam mà có thể đứng vững.
Nhưng nếu Mĩ triệt thoái khỏi Việt Nam thì triều dâng sẽ tràn ngập khắp các nước không Cộng Sản. Thái Lan sẽ đứng về phe khác và Malaysia sẽ bị nghiền nát bởi chiếc may xay thịt của nhưng cuộc nổi dậy của du kích Cộng Sản. Sau đó khi các Đảng Cộng Sản anh em đã nắm quyền, những người Cộng Sản sẽ loại bỏ chúng tôi ở Singapore.
Người Trung Quốc sẽ không cần phải tiến vào Đông Nam Á"
Theo hồi kí Lý Quang Diệu, thủ tướng Cộng Hòa Singapore: "From third world to first the singapore story - Bí quyết hóa rồng: Lịch sử Singapore 1965-2000"
Nhìn kỹ hơn vào ước mơ "trở thành Singapore" của các nước nghèo so với các nước phương Tây có thể thấy một điều thú vị. Singapore được nhiều người Việt, và có lẽ nhiều người Cambodia, Philippines, chỉ ra như một ví dụ thành công của một thể chế có phần độc tài, hay chí ít là một quốc gia dưới sự lèo lái của một lãnh tụ sắt đá/phi dân chủ đã rất thành công về kinh tế. Ngược lại Anh, Mỹ, Úc lại muốn copy những cơ chế cực hữu của đất nước này: tự do (gần như) tuyệt đối cho doanh nghiệp (tư nhân), tự do tuyệt đối trong những vấn đề phúc lợi xã hội (hưu trí, y tế, nhà ở).
Tờ The Economist cho rằng cả hai phía (muốn copy Singapore) đều như những ông thầy bói mù xem voi, chỉ nhìn Singapore một cách phiến diện. Các nước phương Tây sẽ không thể copy mô hình Singapore vì nếu nhìn cả con voi một cách tổng thể có rất nhiều điều cả cánh tả lẫn cánh hữu không thể chấp nhận được. Tôi nghĩ về chiều ngược lại, VN và các nước nghèo cũng khó có thể copy mô hình "độc tài có tâm" của Singapore, không phải vì không thể tìm ra một Lý Quang Diệu nữa mà vì đòi hỏi phải minh bạch hóa và tự do hóa tối đa nền kinh tế, trái ngược hoàn toàn với cái đuôi "định hướng XHCN".
Quả thực nếu VN được như Singapore đã quá tốt, nhưng cảm nhận của tôi về đất nước này (viết trên blog các đây 6 năm) là sẽ không có nhiều người chọn Singapore làm quê hương thứ hai của mình nếu họ có lựa chọn khác...
Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long (Con trai cố Thủ tướng Lý Quang Diệu)
Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. (Con trai cố Tổng thống Ferdinand Marcos)
Phó tổng thống Philippines Sara Duterte (Con gái cựu Tổng thống Rodrigo Duterte)
Thủ tướng Camuchia Hun Manet (Con trai Thủ tướng Hun Sen)
Thủ tướng Lào Sonexay Siphandone (Con trai cựu Chủ tịch Khamtai Siphandon)
Chánh án Tòa án Nhân dân tối cao Lào Viengthong Siphandon (Con gái cựu Chủ tịch Khamtai Siphandon)
Chủ tịch Quốc hội Lào Saysomphone Phomvihane (Con trai đồng chí Nguyễn Cai Song)
Thậm chí, khái niệm đó gần như không tồn tại ở Singapore.
Bạn sẽ không tìm thấy tượng đài ngàn tỷ nào để tôn sùng lãnh đạo. Đối với ông Lý Quang Diệu, điều đó nguy hiểm vì nó tạo hình tượng chính trị thay vì tập trung vào nền tảng.
Mỗi năm vào ngày 16 tháng 9, ngày sinh của ông, người ta tôn vinh bằng cách trồng cây và chia sẻ những bài diễn văn cũ.
Nơi tưởng nhớ của ông cũng chỉ là tấm bia mộ nằm trong một công viên.
Một bài học về tầm quan trọng của lãnh đạo trong việc phát triển đất nước và nền kinh tế."