VAI TRÒ CỦA VIN TRONG VIỆC TẠO DỰNG HÌNH ẢNH ĐÔ THỊ

Hôm qua, trong stt trước, có mấy người bảo là VIN đầu tư ở tỉnh nào thì cũng góp phần làm đẹp đô thị. Đại khái là VIN có công lớn về việc phát triển kiến trúc, đô thị...Vì tút kia dài rồi, cmt cũng quá nhiều, sợ loãng, nên mình khất sang tút này để phân tích cho rõ về kiến trúc của VIN và vai trò của VIN trong việc phát triển đô thị. Tút này không chỉ nhằm vào 1 mình VIN mà với đa số các chủ đầu tư khác nữa.

10 năm nay, do vấn đề luật lệ không được phép bán nền đất ở ở các đô thị lớn nữa, nên kiến trúc nhà ở xây mới hầu hết là ở các khu đô thị, khu dân cư mới phải theo 1 số mẫu giống nhau. Nhà dân tự xây chủ yếu chỉ còn ở các lô đất xây chen cũ.

Điều đó có cái hay là tạo nên sự đồng bộ. Nhưng nhược điểm là giết chết sự sáng tạo trong
thiết kế nhà ở. Bởi vì kiến trúc mặt ngoài của các khu này hoàn toàn chỉ do chủ đầu tư quyết định, chủ nhà rất ít được can thiệp. Kiến trúc lúc này cũng giống như quần áo may sẵn, không còn may đo nữa. Khả năng tùy biến lúc đó chỉ còn là phần bên trong nhà mà thôi.

Như vậy, chính các chủ đầu tư là kẻ quyết định bộ mặt kiến trúc đô thị, trong đó VIN là 1 trong các chủ đầu tư lớn nhất, nên vai trò cũng thuộc loại lớn nhất trong việc tạo lập bộ mặt đô thị.

Đầu tiên phải nhắc đến câu nói của KTS hàng đầu thế giới Le Corbusier: "Không có KTS giỏi, chỉ có chủ nhà thông minh". Có nghĩa là, công trình kiến trúc đẹp hay xấu thì vai trò chính là ở chủ nhà, KTS chỉ là phụ. Sau mấy chục năm hành nghề, mình xác nhận điều này. Vì tác phẩm kiến trúc không phải bức tranh mà là căn nhà, chủ nhà quyết định việc chọn KTS thiết kế, chọn phương án thiết kế, chọn vật liệu xây dựng và hoàn thiện, KTS chỉ tư vấn thôi.

Những dự án đầu tiên của VIN đều là ở các lô đất trung tâm, có mật độ XD và độ cao lớn, tạo nên sự ngột ngạt và quá tải cho hạ tầng đô thị và xã hội. Nhiều dự án tạo nên các điểm tắc đường ở cửa ngõ. Dự án Giảng Võ còn gây bức xúc dư luận khi có tới 50 tầng ở vị trí rất chật chội.

Về kiến trúc chung cư của VIN, mình đã viết nhiều, đăng tạp chí Kiến trúc Việt Nam, là tạp chí chuyên ngành dạng hàn lâm của giới KTS VN. Tất nhiên bây giờ anh em search sẽ không ra đâu, vì bị xóa cả rồi, nhưng vẫn còn ở đâu đó trên thế giới mạng. Search từ khóa tên mình và tên tạp chí là ra. Viết thế để anh em ngoài nghề hiểu là chuyện này mình không phải chém gió phét lác, mà đã qua sự thẩm định của Ban biên tập, toàn GS TS tóc bạc, trán hói trong nghề!

Hai sản phẩm đầu tiên của VIN là Royal City và Times City là sản phẩm lỗi của anh Vượng. Căn hộ thiết kế rất tệ, bí, nhiều phòng ngủ bị tịt, không có cửa sổ. Mình phân tích chuyện này từ khi Royal City mới đang ép cọc, tầm 2011, lúc đó FB chưa phổ biến, chả mấy ai quan tâm. Kiến trúc mặt ngoài của 2 khu này cũng chả có gì đáng nói, khá thô, nói chung là không có giá trị kiến trúc gì đáng kể.

Sau "tai nạn" này, anh Vượng chỉ lặng lặng sửa sai chứ không nhận sai. Anh tặng phí dịch vụ cho cư dân 10 năm và không tự nuôi KTS thiết kế nữa, đồng thời rút kinh nghiệm cho các dự án tiếp theo.

Khu Park hill Time City và Central Park (Tân Cảng) đã có thiết kế mặt bằng mới, không còn phòng ngủ tịt nữa, nhưng cũng chỉ có chất lượng thiết kế ở mức trung bình. Về kiến trúc mặt ngoài khu Central Park khá hiện đại, kiến trúc không có gì ấn tượng, mang tính thực dụng thôi. Có lẽ vì thị hiếu của người miền Nam thích hiện đại nên kiến trúc khu đó không tệ. Nhưng mật độ XD và hệ số sử dụng đất (tổng diện tích sàn chia cho diện tích đất) quá cao, nên trông ngột ngạt như Hongkong.

Còn lại kiến trúc mặt ngoài của các dự án CC ở miền Bắc và đặc biệt là biệt thự và shophouse của VIN chỉ có 1 kiểu tân cổ điển, màu trắng, trải khắp tất cả các tỉnh, giống hệt nhau, loanh quanh khoảng 4-5 mẫu. Về mặt kinh tế, tính thực dụng, thì đúng là phải như thế, sẽ giảm được chi phí và thời gian để thiết kế và thi công. KTS thiết kế cho VIN thì làm việc giống robot, tính sáng tạo gần bằng không. Đổi lại, thiết kế sẽ rất nhanh, kiểu sản xuất công nghiệp.

Việc VIN giết chết sáng tạo của các KTS thiết kế cho họ cũng không quá nguy hiểm, vì số lượng KTS đó không đông. Điều nguy hiểm hơn là nó tạo nên bộ mặt đô thị vô hồn, lặp lại, thiếu sáng tạo, không còn tính thời đại (thế kỷ 21 mà sử dụng kiến trúc của mấy trăm năm trước). Sự khác biệt chỉ là thay cửa gỗ bằng cửa nhôm.

Nhưng theo mình, nguy hiểm hơn cả là VIN đã làm thay đổi thị hiếu của người dân Bắc. Nói thế cũng không hoàn toàn chính xác, bởi vì có sự tác động qua lại giữa thị hiếu của người dân và mẫu nhà của VIN.

Dân Bắc, nhất là quan Bắc, vốn bảo thủ, thích kiến trúc Pháp. Cho dù người Pháp lẽ ra còn phải ảnh hưởng tới miền Nam nhiều hơn do Nam Kỳ mới là thuộc địa Pháp.

Đa số dân VN không được giáo dục đầy đủ về nghệ thuật tạo hình, nên khả năng cảm thụ thẩm mỹ tạo hình là không cao. Tranh, tượng thì thường là dòng tả thực, cổ điển, thích bày bình lọ, tượng Quan Công, Phật, đồ Đồng Kỵ...chứ không ưa điêu khắc hiện đại. Không hiểu về điêu khắc hiện đại thì tất nhiên cũng khó cảm thụ kiến trúc, nội thất hiện đại.

Thế là VIN chạy theo thị hiếu của người dân bằng kiến trúc tân cổ điển. Đồng thời, do sự phổ biến và độ sang chảnh của các dự án Vinhomes, phong cách kiến trúc này thành dấu hiệu nhận biết cho kiến trúc nhà ở, nhất là biệt thự sang trọng. Kể cả các nhà ở riêng lẻ, được tự thiết kế, chủ nhà vẫn bị định hướng bởi lối kiến trúc này, do chả hiểu gì về nghệ thuật, nên thích bắt chước những thứ đã có tràn lan, giống như chạy theo mốt. Lý luận của họ rất buồn cười, xây nhà cổ thì không sợ bị lạc hậu, vì kiểu cách đã quá cũ, thì không thể cũ thêm nữa!

Mấy năm trước, Hội KTS đã phải lên tiếng khá nặng nề để phê phán lối kiến trúc này, chỉ trích trực tiếp chính trụ sở Bộ Tài chính. Nhưng giờ đây, phong cách kiến trúc này thậm chí còn tràn lan hơn nữa, Hội KTS cũng bất lực, KTS thì tặc lưỡi chạy theo thị hiếu của chủ đầu tư. Vai trò của các chủ đầu tư như VIN, FLC...là không nhỏ.

Trước kia, khi không có mấy KTS, thì kiến trúc dân gian ở các địa phương còn có chút bản sắc vùng miền. Bây giờ, Vinhomes cả nước giống hệt nhau, không còn tính địa phương nữa, bất chấp khí hậu, lối sống.

Những hệ lụy kể trên mình thấy quá bế tắc, với cả Hội KTS, Bộ XD, vì không thể can thiệp. Ai có thể giáo dục thẩm mỹ cho anh Vượng, anh Quyết? Thẩm mỹ nào, luật lệ nào đè được tính thực dụng về kinh tế của các anh?

Trong 1 hoàn cảnh gần giống, hãng Apple đã có công lao vô cùng lớn để áp đặt phong cách thiết kế tối giản cho sản phẩm công nghệ của họ. Trước khi iPhone phổ biến, thiết kế điện thoại rất nhiều chi tiết. Nhưng kể từ khi có iPhone, iPad, Macbook, thiết kế của các hãng khác cũng chạy theo phong cách tối giản. Nếu được chọn, người Việt cũng sẽ chọn điện thoại có nhiều phào chỉ diêm dúa, mạ vàng. Nhưng các hãng công nghệ đã ép người dùng phải thích phong cách tối giản, vốn không gần gũi với sở thích của người Việt.

Ở tầm của VIN, anh Vượng hoàn toàn đã đủ khả năng áp đặt phong cách thiết kế khác, hiện đại hơn, cho kiến trúc của họ, rồi dần dần sẽ định hướng được thẩm mỹ cho người dân. Nhưng anh không làm. Chỉ có thể dự đoán là thẩm mỹ của chính anh cũng rất xôi thịt, trọc phú?

Hội KTS VN từng dám phê phán kiến trúc của Bộ Tài chính, 1 cơ quan quyền lực lớn, đưa vào trang đen của tạp chí Kiến trúc, nhưng cũng không dám phê phán kiến trúc của VIN!

Như thường lệ, dự là có 1 số anh em bò VIN vào cmt là: "Mày đã được ở Vinhomes chưa mà đòi chê bai?". Anh trả lời trước cho cả lũ nhé, để bọn mày đỡ bi bô: "Thế chúng mày đã có tút ngàn like chưa mà đòi chê anh? Chúng mày có phải tự ăn cư't mới biết là không nên ăn cái đó không?"

-----

update: 29/12/2019

THẾ NÀO LÀ TIỆN NGHI TRONG NHÀ Ở?

Mình bắt đầu tham gia thiết kế chung cư từ ngày mới ra trường, đến giờ cũng 20 năm rồi. Hồi đó CC mới chỉ có lác đác ở HN, mới có vài khu Linh Đàm, Định Công. Mình cũng tham gia biên tập 2 cuốn sách về thiết kế chung cư, qua đó cũng hiểu thêm nhiều thứ về mặt lý thuyết, từ loại nhà tập thể 18m2 đến CC cao cấp ở Hongkong, Singapore. Chính vì thế nên hồi đó bên TC KT VN mới hay mời mình viết bài về chung cư cho bên đó, tổng cộng khoảng 5-6 bài gì đó, không phải cứ viết về CC là chửi VIN đâu. Mọi người đừng hiểu nhầm.

Mình cũng đã từng có 2 giải thưởng nho nhỏ về tk chung cư cho người có thu nhập trung bình, cuộc thi do Hội KTS và Bộ XD tổ chức.

Như thế không đồng nghĩa là mình tự cho là tài giỏi gì trong việc thiết kế CC, chỉ chứng tỏ là mình khác với nhiều KTS khác, đó là mình nghiên cứu sâu về lý thuyết để ứng dụng vào thiết kế. Nhiều KTS khác thì chỉ thiết kế thôi, có thể cũng rất giỏi, nhưng họ không nghiên cứu lý thuyết, chỉ thiên về thực hành. Hỏi tại sao lại phải thế này, thế kia, thì họ không nói được.

Vấn đề mà các KTS cần quan tâm nhất, cũng khiến họ đau đầu nhất, là làm sao cho căn hộ thông thoáng nhất có thể. Bởi vì thông thoáng chính là tiện nghi ở quan trọng nhất đối với nhà chung cư. Ngoài ra còn yếu tố che nắng (với CC ở xứ nắng) nữa, cũng quan trọng, nhưng khó xử lý triệt để, được mặt này lại mất mặt kia.

Cái khó là làm sao với các yêu cầu về diện tích, số lượng căn hộ, hình dạng khu đất đó KTS phải xoay xở để tất cả các phòng chính (Khách, ngủ) hoặc thậm chí cả bếp, ăn, WC phải có cửa sổ ra ngoài để thông gió và lấy sáng. Thường thứ tự ưu tiên cho sự thông thoáng và view từ cao xuống thấp là phòng ngủ, khách, bếp, ăn, WC. Thứ tự ưu tiên còn tùy quan điểm và tùy cấp độ chung cư.

Với chung cư cao cấp, thì view (tầm nhìn) là yếu tố quan trọng. Thông thoáng chưa chắc đã có view nhé. Nhưng với chung cư cấp trung bình và thấp thì view lại không cần chú trọng lắm, đó là dựa theo tháp nhu cầu của Maslow thôi. Người giàu sẽ có nhu cầu tinh thần về mặt tâm lý, hình ảnh nhiều hơn người nghèo chỉ cần nhu cầu cơ bản kiểu ăn ngủ đụ ị. Các KS cao cấp hay resort thì thường cần view đẹp, còn nhà nghỉ hay KS rẻ tiền thì khỏi cần.

Đó là lý do mà các bạn thấy chung cư Linh Đàm, Định Công hay Trung Hòa - Nhân Chính hay ưu tiên bếp ra phía ngoài, có cửa sổ, phòng khách lại đẩy vào trong, giáp hành lang. Trong khi 1 số chung cư cao cấp hơn lại ưu tiên phòng khách ra phía ngoài, có cửa kính lớn, để có view tốt, bếp lại vào trong, không có view (có thể vẫn lấy thoáng được qua các khe hẹp).

Đây là vấn đề khá gây tranh cãi, vì lý thuyết trên cũng chưa trải qua việc nghiên cứu xã hội học ở VN. Liệu có đúng người VN ta suy nghĩ như vậy không? Giữa bếp và phòng khách thì nên ưu tiên thông thoáng phòng nào? Bởi vì bếp VN thường nặng mùi, cần thông thoáng. Ưu tiên thoát mùi bếp hay ưu tiên view PK? Theo mình thì PK cần ưu tiên hơn, vì hút mùi bếp có thể cưỡng bức bằng quạt. Nhưng kiểu thiết kế này có vẻ ngược với thói quen của đa số dân VN từng sống dưới đất. Tức là vào phòng khách phải đi qua bếp, ăn, thậm chí cả WC, trong khi nhà dưới đất thì ngược lại. Sau 20 năm thì có vẻ như cư dân CC đã quen dần với kiểu tk ngược đó. Như thế tức là cuộc sống ở CC làm thay đổi thói quen sống của thị dân. Ngoài chuyện tk ngược này ra còn biết bao khác biệt, như thang máy, chỗ đổ rác, giữ trật tự và vệ sinh chung, chỗ để xe...nói chung là văn hóa ở phải thay đổi.

Còn sự thông thoáng của phòng ngủ, đây không phải là vấn đề gây tranh cãi, bởi nó gần như chuẩn mực quốc tế rồi. Tức là PN buộc phải có thông thoáng là tối thiểu, nếu có view càng tốt, PN chính thì nên phải có view.

Thế nhưng tk ở Royal City và Times City lại có rất nhiều phòng ngủ tịt. Đó là việc tối kỵ mà ngay cả chung cư tiểu chuẩn thấp hơn nhiều như Linh Đàm, Định Công cũng không mắc phải. Sở dĩ mình lại phải nhắc lại điều này, có vẻ lải nhải, là do sáng nay mình có tranh luận với 1 cư dân Times City. Bạn ấy bảo là lại rất thích những phòng ngủ kiểu đó, với lý do là nó ấm về mùa đông và mát về mùa hè! Đồng thời, như thường lệ, bạn ấy mắng mình là không biết gì thì đừng có chém, không ở Vinhomes thì đừng có chém linh tinh, phản cảm lắm. Có khoảng 3-4 cư dân khác đồng ý với bạn kia và KHÔNG CÓ 1 CƯ DÂN NÀO KHÁC phản đối bạn ý!

Như vậy, mình tạm hiểu là cư dân Times City không hề bức xúc với phòng ngủ tịt, ngược lại, 1 số người lại thích! Đó là điều làm mình vô cùng kinh ngạc. Phải chăng người (giàu) VN có suy nghĩ khác hẳn với chuẩn mực quốc tế? Chính anh Vượng cũng sai lầm khi các dự án sau đã không còn PN tịt? Điều đó làm lật nhào hết cả quan điểm thiết kế của mình và các KTS khác. Nếu cư dân thích PN tịt thì KTS quá nhàn luôn, tk CC như xếp các viên gạch là xong. Nếu tất cả các phòng đều tịt thì càng nhàn hơn nữa.

Về mặt khoa học, các không gian có người sinh hoạt phải đáp ứng được tối thiểu là vấn đề thông gió (cấp khí tươi và hút khí thải), vấn đề chiếu sáng điện thì đơn giản rồi. Đối với cao ốc văn phòng, phòng làm việc có thể chỉ được thông gió cưỡng bức bằng quạt và chiếu sáng điện suốt ngày. Nhưng với các CC thì việc chiếu sáng và thông gió tự nhiên qua cửa sổ gần như là chuẩn quốc tế. Mình chưa nghiên cứu tiêu chuẩn nước ngoài nhưng xem bản vẽ CC ở nước ngoài thì rất hiếm khi có PN tịt. Nếu điều đó xảy ra, bắt buộc phải có hệ thống thông gió cưỡng bức. Nhưng Roy và Times thì không có, chủ nhà phải tự làm hoặc phải mở lỗ cửa thông ra phòng ngoài để lấy oxy.

Đúng là với PN tịt, thì nó sẽ cách nhiệt với bên ngoài nên sẽ ấm vào mùa đông và mát vào mùa hè. Nhưng tiện nghi ở đâu chỉ có chuyện đó, còn cấp khí tươi, view thì sao? Phải chăng bạn kia có tiền ở CC được gọi là cao cấp nhưng nhu cầu lại ở cấp thấp, tức là khỏi cần view. Kiểu thế thì sống ở dưới tầng hầm hay trong ngõ sâu trên phố cổ cũng OK. Hay bạn ấy dân phố cổ chuyển về?!

Các bạn cần biết là hình dạng tòa nhà sẽ quyết đinh việc nó có thể thiết kế thông thoáng hay không. Các tòa nhà có hình dạng mỏng, dẹt, dích dắc, có nhiều khe, có nghĩa là có diện tích mặt ngoài càng nhiều thì sẽ càng dễ thông thoáng. Nhưng đổi lại, với thiết kế đó thì sẽ tốn tiền cho kết cấu và vật liệu xây dựng. Đây là logic về mặt hình học, rất dễ hiểu. Ví dụ như tòa nhà Dolphin Plaza (ảnh đính kèm), Mỹ Đình, nó rất mỏng, dẹt nên rất thông thoáng nhưng XD rất tốn kém.

Với các tòa nhà có bề dày lớn, như 2 dự án của VIN, thì thường phòng áp hành lang sẽ bị tịt. Nhưng đổi lại, chi phí XD sẽ giảm đi. Có nghĩa là 2 dự án đó được xây theo kiểu rẻ tiền nhưng lại bán đắt tiền. Vì thế nên hồi xưa mình mới viết là CC kiểu ấy là CC bình dân cho người có thu nhập cao, rất éo le! Câu đó hiện đã bị xóa khỏi wiki về Times City.

Với khí hậu như VN, thì mình thấy mẫu CC như của Hongkong và Singapore là tiêu chuẩn về mặt tiện nghi ở. Tòa nhà Dolphin Plaza do 1 công ty Sing thiết kế. Tòa nhà New Skyline Văn Quán tuy chỉ ở mức trung bình khá nhưng có tk mặt bằng khá tốt, cũng do 1 công ty Sing tk. Tòa Mandarin Garden cũng vậy, cũng công ty Sing thiết kế. 1 số chung cư ở Ciputra cũng thiết kế thông thoáng tốt. Đó là 1 vài ví dụ điển hình.

Với kiểu tk này, sự thông thoáng còn phải có cho cả WC và bếp, nhưng không cần view, tức là các không gian phụ này quay vào các khe lấy thoáng. Ngoài ra, khu bếp cũng cần có ban công phục vụ, khá rộng, để phơi đồ, đặt cục nóng điều hòa và gia công thô thức ăn, sẽ không bị tình trang quần áo và cục nóng điều hoa treo ra ngoài mặt tiền. Tất cả phòng khách và PN đều phải có thông thoáng tự nhiên, tối thiểu phòng ngủ và khách còn phải có view. Đó là tiêu chuẩn về tiện nghi ở cao cấp mà không có bất cứ dự án CC Vinhomes nào đạt được.

Còn về các dịch vụ kèm theo tòa nhà CC. Đó là trường học, bệnh viện, siêu thị, bể bơi, sân tập thể thao, GYM...Đây là các tiện tích không khó để thiết kế, nếu diện tích đủ lớn. CC càng cao cấp thì tiện ích sẽ càng nhiều.

Tuy nhiên, có 1 vấn đề gây tranh cãi. Đó là có nên có 1 đại siêu thị trong khu chung cư?

Với 1 khu cao cấp thì không nên có, bởi lượng khách ra vào quá lớn, sẽ gây hỗn loạn, mất riêng tư, chiếm dụng tiện ích của cư dân. Siêu thị ở các CC CC chỉ nên có quy mô vừa phải để phục vụ cư dân là chính. Nhưng tâm lý người Việt lại thích tiện, nhất cận thị, nhị cận giang. Thích sống gần chợ, chợ càng to càng thích, vô hình chung đã đánh mất tiện nghi ở cho mình. Cả Times và Roy đều chứa đại siêu thị dưới hầm. Với chuẩn mực văn minh thì thế là không cao cấp, nhưng người VN có thể lại nghĩ ngược lại!

Mình viết stt này dài dòng chủ yếu để phân tích xem thế nào là 1 chung cư cao cấp thiết kế tốt, thế nào là chuẩn mực về tiện nghi ở, đã được nước ngoài công nhận và phù hợp với khí hậu và lối sống VN (người TQ có lối sống giống VN). Hi vọng có thể khiến cho nhiều cư dân đã và sắp ở CC có được nhận định đúng về chung cư và chung cư cao cấp. Đừng tưởng cứ chủ đầu tư PR là CC CC thì nó nghiễm nhiên cao cấp, đừng thấy căn hộ mẫu có vật liệu long lanh đắt tiền thì là CC CC. Tất cả đều có các tiêu chí thiết kế do kinh nghiệm của các KTS nước ngoài, với kinh nghiệm XD chung cư hàng nửa thế kỷ, chứ không phải là cứ phải được ở Vinhomes mới có thể đánh giá Vinhomes hay biết thế nào CCCC. Muốn trải nghiệm PN tịt thì chỉ việc đóng chặt cửa sổ nhà mình, kéo rèm che kín rồi sống trong 1 tuần, sao phải chui vào Vinhomes để trải nghiệm điều đó?

Đó là tư duy ngụy biện mà các bạn fan VIN thường xuyên dùng tới. Nên nhớ CC ko phải do VIN phát minh ra mà Hongkong và Singapore đã đi trước VN ít nhất 50 năm. Mình không nói đến CC Mỹ hay Tây Âu, bởi khí hậu và lối sống khá khác biệt với VN.

Lý luận như các bạn thì làm sao mình thiết kế nổi toilet nữ, vì mình đã đi đái trong đó bao giờ đâu?

Vỡ trận condotel

Tên đường